4 món đặc biệt của núi rừng Tây Bắc
Món Heo thui luộc
Là món ăn khá đơn giản, mang dấu ấn hoang sơ - gần như là món ăn truyền thống của dân miền núi Hòa Bình. Heo nuôi thả ở môi trường thiên nhiên, ăn rau, quả, củ. Sau khi cắt lấy huyết heo, người ta không nấu nước sôi cạo lông như cách làm thông thường, mà lấy nhánh lá tre nứa, cỏ tranh khô hoặc rơm rạ thui vàng như thui bò, cầy, thui đến đâu thì dùng dao cạo sạch lông đến đó.
Heo thui xong rửa sạch trước khi mổ lấy bộ lòng buộc thịt treo lên để cho ráo máu. Sau đó người ta xẻ heo ra cho vào nồi luộc trên bếp củi với nhiệt độ lửa đun sôi riu riu. Khi thịt vừa chín tới vớt ra xắt mỏng sắp trên lá chuối rừng tươi xanh. Thịt luộc nóng hổi tỏa mùi thơm ngon. Thịt heo luộc chấm với muối rang và hạt dổi (giống như hạt tiêu xanh) nướng giã nhỏ. Ăn miếng đầu tiên sẽ cảm nhận được vị ngọt của thịt vị giòn béo của da và mỡ mùi thơm phưng phức của lá chuối rừng hương vị nồng của hạt dổi, mặn mà của muối rang.
Về ăn (cũng như mặc, ở), người Thái ở Tây Bắc ưa cái đậm, cái mạnh, và cái vững. Món ăn được ưa chuộng là món nướng rồi lại hấp. Lam là nướng, nhọ là nhừ. Tảng thịt trâu, hoặc bò, nướng trên than hồng cho thật chín rồi thái mỏng ngang thớ, trộn với các thứ gia vị: Tiêu rừng (mắc khén), ớt, tỏi, gừng và rau bí, quả bí non, quả cà rừng... tất cả cho vào ống tre nướng chín, sau đó lấy que chọc cho nhuyễn, lại nướng ống tre lần nữa cho chín nhừ.
Lam nhọ vị ngọt đậm, mềm nhừ mà vẫn đóng bánh, khi ăn phải lấy đũa xắn từng miếng.
Món Thua nau
Được làm bằng đậu nành. Chế biến thua nau cũng công phu lắm. Đậu nành hạt mẩy cho vào nồi ninh thật kỹ, để nguội, phủ lá chuối tươi ủ lên gác bếp, khi lên men trắng, ngả mùi, đem giã nhuyễn. Riềng, tỏi giã nhỏ, lá chuối tươi sạch đốt lấy tro, muối rang nổ, ớt, mắc khén, rượu trắng..., tất cả trộn đều, tấp vào hũ lèn chặt, nút thật kín, để lên bếp chừng mươi mười lăm ngày là ăn được; hoặc có nơi người ta nặn thành từng bánh nhỏ phơi khô, khi ăn thì nướng vùi trong tro nóng.
Người ta dùng các loại cá bản to như chép, mè, trôi, chắm..., con độ một cân, cân rưỡi mổ đằng lưng, bỏ ruột, để ráo nước, rồi xoa một lượt muối rang nổ vào bên trong cá: Mắc khén, ớt tươi nướng, nghiền nát, hành tỏi, rau thơm rau ngò thái nhỏ, tất cả trộn đều nhồi vào bụng cá, để một lúc cho ngấm gia vị, khi cá cứng kẹp dọc con cá, nướng trên than hồng. Cá chín dậy mùi thơm rất riêng, rất độc đáo.
- Người Thái còn có món gà luộc chấm chéo tắp (gan gà luộc chín trộn với gia vị, tiêu gừng, muối rang nghiền nát) và bát cáy mọ. Cáy mọ (thịt gà tra đủ các thứ gia vị, gói lá nướng vùi tro), miếng ăn thơm mềm, béo ngậy mà không ngấy, nhâm nhi với rượu.
- Ngoài ra, người Thái còn các món côn trùng như trứng ong, trứng kiến (non tó, non ten); nhộng sâu chít (đuổng khem)...
Đặc biệt người Thái thích món nướng: Nướng trực tiếp trên than hồng, gọi là chí; gói thức ăn vào lá vùi tro nướng gọi là pho; bỏ vào ống tre nướng, gọi là lam v.v..
- Người Thái giản dị, không mâm cao, cỗ đầy, không nem công, chả phượng. Người ta chú ý đến hương, đến vị mà ít chú ý đến mỹ thuật bày biện, màu sắc của món ăn. Người Thái xem ăn uống là dịp để thể hiện phong cách ứng xử trong sinh hoạt cộng đồng. Không lấy ăn uống làm chính mà lấy sự vui làm trọng.
- Bạn hãy thử một lần lên Tây Bắc sống cùng người Thái trong nếp nhà sàn mù sương, vào một đêm lạnh dịu ngồi quanh bếp lửa, nhâm nhi rượu cần (lẩu xá) thanh vị hoặc rượu cất (lẩu xiêu) nồng nàn, ăn một miếng lam nhọ, cáy mọ hay pa píng... mà quên hẳn những bữa đãi đằng trong restaurant, tay dao, tay dĩa, nơi đô thành...
