Nguyên sơ bãi đá cổ Nấm Dẩn (Hà Giang)

Ðường lên bãi đá mùa này thật đẹp và nên thơ, khiến ai đã một lần đến không sao quên được. Dòng suối Nậm Khoòng trông xa như dải lụa lớn, uốn mình bên những thửa ruộng bậc thang đang mùa lúa chín. Ðiểm xuyết hai bên bờ suối là mầu vàng rực của những khóm hoa cúc quỳ đang mùa đơm bông... 

Bãi đá cổ Nấm Dẩn nằm giữa một thung lũng rộng, hai bên là hai dãy núi Tây Ðản và Nấm Dẩn. Người dân địa phương vẫn thường gọi bãi đá này là Nà Lai nghĩa là Ruộng nhiều chữ. Bãi đá có khoảng bảy phiến đá lớn và hai cự thạch (tảng đá cực lớn). Trên các phiến đá khắc, vẽ 79 hình, gồm: sáu hình hồi văn hình vuông, hai hình hồi văn hình tròn, 40 hình tròn, một hình vuông, hai hình chữ nhật, sáu hình đục khắc song song giống bậc thang, năm hình biểu tượng sinh thực khí phụ nữ, còn lại là các hình bàn chân người với kích thước như thật có ngón chân khắc lõm sâu vào trong đá, hình người trong tư thế giơ hai tay, dạng hai chân... Ngoài 79 hình khắc vẽ, trên bề mặt tảng đá còn có khoảng 80 lỗ vũm, được khoét với đường kính trung bình năm đến sáu cm, sâu một đến hai cm. Các lỗ vũm phân bố chủ yếu ở đầu phía tây của tảng đá.

Theo các nhà Khảo cổ học, các hình vẽ trên đá được tạo từ hơn 1.000 năm trước, khởi đầu sau công nguyên khi mà đồ sắt được sử dụng rộng rãi. Tương tự như bãi đá cổ Sa Pa, việc giải mã những hình khắc vẽ cổ trên đá ở Nấm Dẩn còn có nhiều ý kiến khác nhau. Một số ý kiến cho rằng, những hình khắc vẽ đó là những ghi chép bằng đồ họa, hình họa (tương tự như bản đồ) về một vấn đề nào đó trong khu vực. Ý kiến khác lại cho rằng, bãi đá cổ có thể là di tích mộ của thủ lĩnh cộng đồng hoặc là khu đất thiêng, thờ cúng mặt trời, tổ tiên và các nhân vật lỗi lạc của cộng đồng dân cư. Mỗi tảng đá trong bãi đá cổ Nấm Dẩn ẩn chứa nhiều điều bí ẩn, chờ được giải mã. Bởi vậy, bãi đá cổ Nấm Dẩn không chỉ thu hút du khách bằng vẻ đẹp nguyên sơ và bí ẩn mà còn bởi giá trị nghiên cứu về lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng dân gian.

Ðá chồng lên đá hững hờ
Như là ướm thử, như chờ đợi ai?
Trải qua ngàn vạn năm dài
Ðá hờ hững đá, ngóng ai ai chờ?

Những vần thơ về bãi đá cổ cứ vương vấn, da diết khiến bước chân mỗi chúng tôi như chậm lại khi chia tay nơi đây. Hy vọng trong tương lai gần, cùng với các thắng cảnh thác Tiên, đèo Gió..., huyện Xín Mần sẽ có phương án đầu tư phát triển bãi đá cổ Nấm Dẩn thành một điểm tham quan, nghỉ dưỡng hấp dẫn.