Huyền thoại Giếng Xó La, Quảng Ngãi

Bí ẩn giếng nước lạ kì trên đảo Lý Sơn

Lý Sơn là hòn đảo xinh đẹp thuộc tỉnh Quảng Ngãi, cách đất liền khoảng 30km về phía Đông Bắc. Vào mùa hè, hầu như tất cả các giếng nước trên hòn đảo này đều cạn nước hoặc bị nhiễm mặn. Thế nhưng, có một giếng nước ở đây chưa bao giờ cạn, cũng không bị nhiễm mặn, kể cả những năm đỉnh hạn, dù giếng này chỉ nằm cách mép nước biển chừng vài ba mét. Dân Lý Sơn gọi giếng nước này là “giếng Gia Long”, cũng có người gọi đó là “giếng Vua”, nay còn gọi là Giếng Xó La. Giếng nằm ở thôn Đông, xã An Vĩnh, huyện Lý Sơn, được xây bằng những viên đá cuội to xếp chồng lên nhau, với đường kính miệng giếng khoảng hơn 1m, sâu chừng 6m. Sự ra đời và tên gọi của giếng nước này gắn với nhiều huyền thoại.

Theo các cụ già trên đảo kể lại thì vua Gia Long bị quân Tây Sơn truy đuổi đã chạy ra đảo Lý Sơn. Khi đó đảo đang bị nắng hạn, lương thảo và nguồn nước ngọt của quân sĩ mang theo cũng đã cạn kiệt, vua Gia Long liền cho quân sĩ đào giếng khắp đảo nhưng không có nước. Trong lúc nguy kịch thì ông nằm mơ thấy có người mách cho nơi đào giếng. Giật mình tỉnh giấc, ông sai người đến đúng vị trí đã được mách bảo và đào giếng. Quả nhiên, vừa đào xuống chừng vài mét thì mạch nước ngọt đã phun trào. Trước khi rời đảo, vua Gia Long đã lệnh cho người dân trên đảo phải giữ lại giếng này. Vâng lời vua, người dân nơi đây đã bảo quản giếng đến ngày nay.

Một truyền thuyết khác là sau khi lên ngôi, trong một chuyến đi thăm các hòn đảo ở dọc miền Trung và ghé vào đảo Lý Sơn đúng thời điểm hạn hán hoành hành, vua Gia Long đã lập đàn tế trời cầu mưa. Đêm đó, khi nằm ngủ được báo mộng địa điểm để đào giếng nên sáng hôm sau vua Gia Long cho người đến đào giếng, giúp dân trên đảo vượt qua hoạn nạn. Nhớ ơn vua, người dân nơi đây còn gọi nó là “giếng Gia Long” hay “Giếng Vua”.

Cũng có người thì kể rằng đảo Lý Sơn từng là nơi sinh sống của người Chăm Pa, vốn rất giỏi về thuật phong thuỷ nên việc tìm được địa điểm đào giếng nước ngọt, chọn loại đá và xây hệ thống tường bao bọc để chống lại sự xâm nhập mặn là điều không quá khó.

Nước giếng cứu sinh người dân trên đảo

Nguồn gốc giếng có nhiều truyền thuyết nhưng có một sự thật không thể phủ nhận là xưa nay giếng Xó La chưa bao giờ cạn hay bị nhiễm mặn. Trở lại với “giếng Vua” ở Lý Sơn. Từ nhiều năm nay, cứ vào mùa nắng hạn, khi tất cả các giếng nước trên đảo hoặc bị cạn kiệt nguồn nước hoặc bị nhiễm mặn thì “giếng Vua” vẫn dồi dào nguồn nước. Hàng trăm gia đình ở đảo vẫn rồng rắn xếp hàng để lấy nước ngọt từ giếng nước này nhưng giếng vẫn không cạn. “Giếng Vua” như chiếc “phao cứu sinh” cho hàng ngàn người dân trên đảo Lý Sơn mỗi mùa khô hạn. Thật khó tin rằng, một giếng nước chỉ cách biển chừng vài ba sải tay, những tưởng nước mặn sẽ dễ dàng tràn vào, song nước trong giếng ấy thì vẫn cứ trong xanh, vẫn cứ ngọt quanh năm suốt tháng.

Ở Lý Sơn hiện có khá nhiều giếng nước ngọt, thế nhưng muốn pha được ấm trà ngon thì không đâu bằng nước ở giếng Xó La. Anh Tạ Qui cán bộ của Sở VHTTDL Quảng Ngãi cho biết . Vì vậy mà người nào trong xã “nghiện” ấm trà ngon vào buổi sáng thì trong nhà đều có một xô, thùng, hay ang để chứa nước lấy từ giếng này.