Sở dĩ khu lăng mộ này được gọi là lăng Hoàng Gia vì có mộ và nhà thờ Đức quốc công Phạm Đăng Hưng. Ông là cha của Hoàng Thái hậu Từ Dũ và là ông ngoại của vua Tự Đức nhà Nguyễn. Lăng mộ của ông cũng được xây dựng đúng theo phong cách kiến trúc lăng mộ triều đình ở Huế.

Đến Gò Công, chúng ta dễ dàng tìm đến khu lăng mộ hoành tráng này. Chúng ta cứ nghĩ mình đang đứng ở một khu lăng mộ nào đó của đất Thần kinh - xứ Huế.

Phần lăng được xây dựng bề thế. Hoa văn trang trí trên cửa, khuôn lam…được làm rất tinh xảo bởi những nghệ nhân được đưa từ Huế vào. Bước vào nội điện, không gian trầm mặc y như xứ Huế. Những cây cột tròn đen bóng đỡ lấy mái ngói nặng trĩu vững chãi suốt gần 200 năm qua. Dù địa điểm này đã được khai thác du lịch nhưng ở đây không có hướng dẫn viên, không bán vé mà chỉ có một người đàn ông trông coi và hương khói. Ngày cuối tuần, khá đông khách đi biển Tân Thành (huyện Gò Công Đông) ghé lại đây viếng lăng và thắp hương.

Khuôn viên lăng Hoàng Gia rộng khoảng 3.000 mét vuông, được xây dựng trên vùng đất gò như mai rùa nên người ta gọi là Sơn Quy hay Gò Rùa. Được thiết kế lấy nắng, lấy gió từ mọi hướng, nội điện lăng luôn sáng sủa, mát rượi. Một điều rất lạ là vùng đất này ngày xưa rất khó tìm được nguồn nước ngọt. Vậy mà trên Gò Rùa, có giếng có nước ngọt và trong lành. Giếng nằm trong sân phía bên phải lăng, được xây bằng gạch nung. Trải qua bao nhiêu thời gian, sương gió nhưng vẫn còn giữ nguyên màu đỏ của gạch nung. Nước vẫn trong veo, mát rượi.

Đi thêm chừng khoảng 100 mét là phần mộ ông Phạm Đăng Hưng. Mộ được xây thoáng và rộng. Hai bên mộ là hai tấm bia vua ban, ghi lại công trạng của ông. Đặc biệt, trong đó, có một tấm bia vừa có chữ Pháp vừa có chữ Hán. Tấm bia này bị mất tích bí ẩn sau khi xây dựng xong lăng mộ khá lâu. Sau đó, người ta phát niện nó ở tận Sài Gòn, được sử dụng làm bia mộ cho một sĩ quan Pháp. Tấm bia được đưa vào bảo tàng trước khi được hoàn về lăng Hoàng Gia sau khoảng 140 năm “lưu lạc”.

Đi hết một vòng lăng mộ mới hình dung được tổng thể khu này. Mọi thứ đều được đầu tư rất kỹ lưỡng và bài bản theo đúng phong thủy. Điều thú vị nhất là những họa tiết hoa văn trên mái, trên tường đạt đến mức tinh xảo tuyệt đối. Thật ngạc nhiên, qua bao nhiêu thời gian, những họa tiết vẫn còn giữ nguyên vẹn như thuở ban đầu. Năm 1992, lăng Hoàng Gia được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.

Tuy nhiên, hiện nay khu lăng mộ thiếu nhiều hạng mục phục vụ du lịch nên chưa phát huy hết giá trị văn hóa của di tích. Phần lớn khách tới thăm phải tự tìm hiểu các thông tin từ sách vở, internet. Không có người thuyết minh tại chỗ nên kém sức hấp dẫn. Nhiều người chỉ đi thoáng qua một vòng nhìn rồi bỏ đi vì chẳng biết hỏi thông tin ở ai ngoài những tấm bảng ghi vắn tắt các thông tin về dòng họ Phạm Đăng gắn với dòng dõi Hoàng tộc.

Với những người mê kiến trúc, yêu thích nét cổ kính thì lăng Hoàng Gia là điểm đến lý tưởng để tận mắt nhìn thấy kết cấu thiết kế của công trình hài hòa với thiên nhiên, tận dụng được ánh sáng và gió như thế nào. Đặc biệt là nét cổ kính của kiến trúc làm người ta phải trầm tư và nhớ về một vùng đất xa xôi của xứ Huế mộng mơ.

Xung quanh khu vực lăng Hoàng Gia có nhiều điểm tham quan hấp dẫn, như: Các ngôi nhà cổ trăm năm tuổi vẫn tồn tại vững chãi; đến huyện Gò Công Đông có biển Tân Thành với nhiều loài hải sản tươi ngon, nhất là nghêu; qua phà Mỹ Lợi sang Cần Đước - Long An, khách có thể ghé thăm nhà trăm cột độc nhất Nam Kỳ./.