Ðặc sắc lễ hội miền biển và sông nước Phú Yên
Hằng năm, từ đầu mùa xuân, người dân Phú Yên lại nô nức tham gia các lễ hội miền biển và sông nước như: cầu ngư, đua thuyền, thả đèn hoa đăng, cúng nước... Tập quán này đã có từ lâu đời trong sinh hoạt tinh thần của người dân đất Phú. Ðến hôm nay, không chỉ có lễ hội truyền thống mà sự ra đời của các lễ hội hiện đại đã tạo nên sự đa dạng, đặc sắc đáp ứng kịp thời nhu cầu thụ hưởng văn hóa của người dân.
Phong phú và giàu bản sắc
Trong các lễ hội miền biển và sông nước, lễ hội cầu ngư được xem là lễ hội truyền thống lâu đời tiêu biểu của người dân ven biển Phú Yên. Ngư dân thành kính tôn cá Voi là cá Ông thờ cúng nghiêm cẩn. Chính vì thế mà tất cả các làng chài ven biển từ TX Sông Cầu đến huyện Tuy An, TP Tuy Hòa và huyện Đông Hòa có đến gần 50 lăng thờ cá Ông.
Nghi thức cầu ngư bao gồm phần tế lễ được thực hiện long trọng với vật tế và cáo tế đầy đủ, nghiêm ngặt. Sau phần lễ là phần hội, với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao và vui chơi giải trí diễn ra hấp dẫn, trong đó không thể thiếu phần hát tuồng (hát bội) và các trò chơi dân gian khác như: hô bài chòi, đua thuyền, lắc thúng chai, vật tay… Ở Phú Yên, tiêu biểu có các lễ hội: Lễ hội cầu ngư ở xã Xuân Hòa (TX Sông Cầu), Lễ Cầu ngư ở thôn Tiên Châu, xã An Ninh Tây (Tuy An), Lễ cầu ngư của vạn chài Long Thủy, xã An Phú, Lễ cầu ngư lạch Bình Lợi, phường 4 (TP Tuy Hòa), Lễ hội cầu ngư ở Phú Thọ I, Phú Thọ III (Đông Hòa)…
Ngoài ra, còn có rất nhiều lễ hội sông nước khác phản ánh sinh động sinh hoạt tinh thần của cư dân nông - ngư nghiệp Phú Yên. Các lễ hội phát sinh hiện đại cũng đã phục vụ kịp thời nhu cầu vui chơi, giải trí của người dân. Tiêu biểu có Lễ hội sông nước Tam Giang (TX Sông Cầu). Tuy mới ra đời từ năm 2005, nhưng lễ hội này diễn ra với quy mô lớn thu hút đông đảo người dân ở tất cả các xã, phường trên địa bàn thị xã tham gia. Lễ hội đua thuyền Đầm Ô Loan (Tuy An) tổ chức vào mùng 6-7 tháng Giêng, với quy mô cấp tỉnh, lôi cuốn đông đảo nhân dân khắp nơi ở Phú Yên đến thưởng ngoạn.
Lễ hội đua thuyền trên sông Đà Rằng được tổ chức vào sáng mùng 7 tháng Giêng hàng năm tập trung hàng vạn người xem. Đây là dịp bà con vui xuân trẩy hội, thưởng lãm nét văn hóa đặc sắc của cư dân vùng sông nước TP Tuy Hòa.
Lễ cúng bến nước mang đặc trưng của các dân tộc Ê Đê, M’Dhur, Chăm H’roi, Ba Na ở Phú Yên. Lễ này được tổ chức hằng năm sau mùa thu hoạch để cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no hạnh phúc cho người dân…/.
