Bảo tồn, phục dựng và quảng bá nét đẹp văn hóa truyền thống

Nghệ nhân Nguyễn Văn Vũ cho biết, ý tưởng phục dựng mẫu nghê này xuất phát từ khi anh được tận mắt chiêm ngưỡng các hiện vật trong triển lãm “Hình tượng sư tử và nghê trong nghệ thuật điêu khắc cổ Việt Nam” tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam hồi tháng 11/2014. Tuy nhiên việc chế tác ban đầu gặp nhiều khó khăn vì tất cả các mẫu không hoàn thiện, con thiếu đuôi, đường mẫu hoa văn tạo hình bị khuyết do chiến tranh hay phá hủy của thời gian… Tuy nhiên, nhờ sự tư vấn của nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế nên cuối cùng mẫu nghê đã được phục dựng thành công.

Đánh giá về tượng nghê này, nhà nghiên cứu mỹ thuật Trần Hậu Yên Thế cho biết: “Trong thời điểm hiện nay, sự xuất hiện của mẫu nghê này rất kịp thời, đáp ứng được kỳ vọng của đông đảo dư luận, những người mong ngóng có một hình tượng linh vật Việt vừa thân thiện, ấm áp, gần gũi và cũng đầy đủ nội lực, sức mạnh. Đây là một mẫu mà về mặt niên đại, về mặt lai lịch, không ai có thể nghi ngờ tính chất kinh điển của nó. Được đặt ở đền thờ vua Lê Thánh Tông, nghê này có thể nói là của hoàng gia, một linh vật cung đình. Với nghiên cứu tâm huyết của anh Vũ, những hình tượng nghê như thế này hoàn toàn có triển vọng phục hồi”.

Phát huy giá trị và quảng bá hình tượng linh vật Việt

Trong nghệ thuật tạo hình, linh vật Việt luôn mang những đặc điểm nhận dạng hoàn toàn khác biệt với linh vật ngoại lai. Điều đó có thể thấy qua việc nếu linh vật ngoại lai hướng đến yếu tố tả chân, từ dáng vẻ lẫm liệt cho đến chi tiết lông, bờm bệ vệ, nanh nhọn, cơ bắp, phô trương sức mạnh thì linh vật Việt lại mang đậm nét gần gũi, hiền lành, có sự cách điệu hóa đến từng chi tiết lông, râu, vây, đuôi… không chỉ mang tính thẩm mỹ cao mà còn gánh cả trên mình sự kính thiên, văn hóa phồn thực, hài hòa âm dương.

Qua đó có thể thấy rằng, dù lịch sử đã từng có giao thoa, tiếp biến văn hoá với các quốc gia khác thì người Việt vẫn luôn chế tác ra những biểu tượng mang đậm nét tinh hoa, hồn cốt, tình cảm của dân tộc mình.

Thứ trưởng Bộ VHTTDL - Bà Đặng Thị Bích Liên cho rằng cần có sự tuyên truyền, quảng bá về linh vật thuần Việt để hướng người dân đến hiểu biết, cảm thụ, dành tình cảm và sự trân trọng đối với di sản của cha ông. Riêng làng nghề đá Non Nước (Đà Nẵng), nơi được xem là sản xuất linh vật sư tử, nghê… lớn nhất nước thì bên cạnh việc sản xuất để đáp ứng nhu cầu thị trường, phát triển làng nghề phải tạo tác, quảng bá và nhân rộng hình ảnh linh vật thuần Việt.

Hiện nay, điều đáng mừng là nhiều nghệ nhân các làng đá bắt đầu gửi sáng tác, cùng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm xem xét mẫu mới để triển lãm giới thiệu cho dân. Bộ VHTTDL có bộ sưu tập linh vật các thời kỳ, in thành tập san, bưu thiếp hoặc in lịch để quảng bá.

Riêng ở xưởng điêu khắc của anh Vũ sẽ không chỉ dừng lại ở việc phục dựng các mẫu nghê mà còn mong muốn trở thành chiếc cầu nối để đông đảo người dân được tiếp xúc với linh vật thuần Việt. Anh Vũ cho biết trước hết sẽ vận động khách hàng bằng việc “khuyến mãi”. Từ đó hy vọng người dân sẽ dần biết đến và thay đổi sau khi hiểu rõ giá trị và ý nghĩa của các linh vật truyền thống Việt Nam.

Mặc dù ở thời điểm này, thói quen sử dụng linh vật ngoại lai chưa hoàn toàn thay đổi nhưng với các dấu hiệu đáng mừng như: sự chững lại của thị trường đặt mua linh vật ngoại lai, người dân bắt đầu quan tâm đến bản sắc văn hóa dân tộc, bước đầu đã có những đơn vị đặt làm nghê Việt…cùng với sự sáng tạo, tâm huyết của các nghệ nhân, một lần nữa có thể khẳng định rằng Công văn 2662 đã tạo ra những hiệu ứng tích cực, mạnh mẽ trong cộng đồng.