Độc đáo lễ cưới của người Giáy vùng Tây Bắc
Đồng bào Giáy quan niệm, đám cưới càng lớn, càng đông vui thì hạnh phúc của đôi trẻ càng thiêng liêng, bền chặt. Do vậy đám cưới thường được tổ chức trong khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 2 âm lịch, là lúc không bận việc đồng áng, nên mọi người có thể tham gia lễ cưới đông đủ.
Lễ đón dâu của người Giáy khá cầu kỳ, gồm nhiều nghi lễ, tục lệ. Đoàn đi đón dâu bao giờ cũng phải có đủ các thành phần: Đội Pí lè (4 người), 2 ông, 2 bà là bậc cao niên, có gia đình yên ấm và quan trọng nhất là phải có tài ăn nói, chú rể, một phù rể, hai cô gái chưa lập gia đình, một cậu em để dắt ngựa cho chị dâu và có một đoàn người gồng gánh lễ vật.
Đoàn nhà trai đi đón dâu khi đến cổng nhà gái bị nhà gái cử 4 cô gái trẻ chăng ngang những sợi chỉ màu đỏ cản lối không cho vào, tượng trưng đó là cổng, trên những sợi chỉ đó người ta cắt những cành gai cài vào, có nơi còn treo cả những tổ kiến. Bên trong cái “cổng” đó đặt một chiếc bàn, trên bàn có 8 chén vại rượu trắng, 2 chậu nước lã, trong chậu có 2 chiếc chổi con. Muốn qua được cổng, nhà trai phải hát đối đáp với họ nhà gái với nội dung xin nhà gái bỏ vật chướng cản đường. Trong khi hát đối đáp mở cổng, đại diện họ nhà trai phải đặt hai gói bánh, đưa lì xì cho đại diện nhà gái và nhà trai phải uống cạn những chén rượu trên bàn rồi mới được bước vào sân, và khi chuẩn bị bước vào thì bên nhà gái cầm những chiếc chổi con nhúng vào chậu nước rồi vẩy vào đoàn nhà trai với ý nghĩa là đoàn nhà trai đi đường xa bụi bặm nên phải rửa chân tay sạch sẽ rồi mới được vào nhà. Sau khi đoàn đón dâu vào nhà, nhà gái đến đánh dấu từng người nhà trai bằng cách bôi phẩm đỏ vào má, sau đó tiếp tục thực hiện nghi lễ: rải chiếu; mời ngồi; mời trầu; cúng báo Tổ tiên; đáp ơn dưỡng dục; xin đón dâu; trình diện; lễ nộp cô dâu… cuối cùng là vui bữa rượu cưới.
Trong đám cưới người Giáy, trao dâu là nghi thức quan trọng khi nhà gái đi đưa dâu đến nhà trai. Các bài hát trao dâu nói lên tình cảm của cha mẹ, anh chị em, họ hàng đối với cô dâu khi về nhà chồng. Người Giáy quan niệm làm dâu là một việc khó. Chính vì thế, các lời hát trong nghi thức trao dâu thực chất là những lời tâm sự, dạy bảo chân thành của mọi người đối với cô dâu. Những lời dặn dò, dạy bảo này sẽ giúp cô dâu ứng xử tốt hơn với họ hàng nhà chồng, nhất là bố mẹ và anh em của chú rể.
Trước khi đưa dâu về nhà chồng thì cả chú rể, phù rể và cô dâu đều phải đến trước bàn thờ cúi lạy tổ tiên. Người chị gái cõng cô dâu ra khỏi cửa, nhà trai cử một phụ nữ khỏe mạnh đón và cõng cô dâu đi (nếu xa thì cõng đi một đoạn rồi cưỡi ngựa do em trai hoặc cháu trai chồng dắt). Theo quan niệm của người Giáy, lúc cô dâu ra khỏi cửa nhà gái, có các chị em gái, thím, cô níu kéo, giằng co ở cửa để thể hiện tình cảm người ta không muốn mất người, phải giữ.
Với người Giáy, đón dâu vào nhà trai nhất thiết phải đúng giờ đã chọn, cho nên nếu đường xa cô dâu và phù dâu phải ngủ ngoài cửa để chờ sáng hôm sau đến giờ tốt mới được đưa dâu vào nhà. Trước khi cô dâu vào nhà chồng, thầy cúng bên nhà trai chuẩn bị gà, rượu, hạt thóc, ngô, lá khô băm, chậu nước phép tung qua người cô dâu để trừ tà, vì theo họ trên đường đi có thể cô dâu sẽ bị ma xấu đi theo, sau đó cô dâu mới được vào nhà trong làm lễ gia tiên, xin phép được trở thành con cháu trong nhà. Chỉ khi làm lễ gia tiên xong mẹ chồng mới được xuất hiện để dắt tay con dâu vào buồng bố mẹ chồng và các gian buồng khác trong nhà để cô dâu nhận đây là bố mẹ chồng, gia đình nhà chồng. Cuối cùng bữa tiệc mừng ở nhà trai diễn ra, họ cùng hát trao dâu để cảm ơn họ hàng, khách mời và nhắc nhở, dặn dò cô dâu, chú rể sống bên nhau trọn đời hạnh phúc, sống thuận hòa với gia đình, làng bản./.
