Đến Tả Phìn tham quan làng dệt thổ cẩm và tắm lá thuốc của đồng bào địa phương

Phong cảnh bản Tả Phìn

Đến Tả Phìn vào bất cứ thời điểm nào trong năm, ở bất cứ nơi đâu, có thể là sân nhà, góc chợ hay lề đường, du khách đều có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh từng nhóm phụ nữ ngồi quây quần bên nhau thêu thùa và chuyện trò vui vẻ. Bằng các nguyên liệu đơn giản như sợi bông, sợi lanh, lá trầu, củ nghệ, củ nâu, chàm… qua bàn tay khéo léo và óc thẩm mỹ tinh tế của người phụ nữ đã thêu, dệt nên những tấm vải đủ màu sắc, hoa văn mang đậm giá trị bản sắc dân tộc, bao gồm nhiều sản phẩm độc đáo như: váy, áo, khăn, mũ, ba lô, túi khoác du lịch, túi xách tay, ví, tranh...

Ngay từ khi 6 – 7 tuổi, các trẻ em gái ở Tả Phìn đã được các bà, các mẹ dạy cách cầm kim, xoắn chỉ và đếm sợi; sau đó là cách chọn sợi, chọn vải, cách tìm cây lấy màu cũng như kỹ thuật pha màu, phối màu, cách thêu, dệt những sản phẩm thổ cẩm từ đơn giản đến phức tạp. Không chỉ dạy thêu thùa, các bà, các mẹ còn giải thích ý nghĩa của những hoa văn và đường nét trên từng tấm vải. Và khi đến tuổi trưởng thành, mỗi phụ nữ Mông sẽ được chia những mảnh nương riêng để trồng lanh. Khi cây lanh có chiều cao khoảng 2m thì cắt về, đem phơi khô rồi tách lấy vỏ. Khi tách phải hết sức khéo léo sao cho sợi lanh có độ mảnh đều nhau và không bị đứt nửa chừng. Những bó vỏ lanh này được cuộn chặt lại, cho vào cối giã để đánh bong hết bột sao cho chỉ còn lại sợi dai, sau đó cuộn lại thành những con sợi lớn. Để đạt được độ trắng và mềm, sợi lanh phải qua vài lần luộc nước tro bếp và một lần luộc nước sáp ong rồi mới dệt thành vải. Người Mông thường dệt vải bằng khung cửi đai lưng. Tấm vải dệt xong phải giặt đi giặt lại nhiều lần cho thật trắng, sau đó trải lên khúc gỗ tròn, rồi dùng một phiến đá chà sáp ong trượt đi, trượt lại cho đến khi thật phẳng.

Phụ nữ Tả Phìn miệt mài ngồi thêu

Công đoạn đòi hỏi nhiều công sức nhất là thêu hoa văn trang trí lên tấm vải. Mẫu thêu chủ đạo là xoáy ốc, hoa bí hoặc những hoa văn lấy cảm hứng từ thiên nhiên như cây, cỏ, hoa, lá, chim muông... Người Mông rất cầu kỳ khi thêu trang phục truyền thống của phụ nữ với đầy đủ khăn quấn đầu, áo trong, áo ngoài, váy và vải bó chân. Họ thêu riêng từng phần rồi khâu lại thành trang phục hoàn chỉnh. Mỗi tấm vải mang dấu ấn cá nhân rất rõ, thể hiện sự tinh tế của người thêu.

Ðối với người dân tộc vùng cao, thổ cẩm không chỉ dùng để phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt hàng ngày mà còn là vật kỷ niệm tình yêu hay của hồi môn trong ngày cưới. Sự khéo léo trong việc may vá, thêu thùa vừa là hành trang vào đời của các cô gái nơi đây và cũng là tiêu chí quan trọng để các chàng trai lựa chọn bạn đời.

Đến Tả Phìn, ngoài việc tìm mua những sản phẩm thổ cẩm “chính hiệu” của người Mông, du khách còn có dịp thưởng thức dịch vụ tắm lá thuốc của người Dao đỏ. Dịch vụ này đã trở thành sản phẩm đặc trưng của đồng bào địa phương, thu hút đông đảo du khách đến tham quan và trải nghiệm.

Phòng tắm lá thuốc của người Dao đỏ

Thuốc tắm của người Dao đỏ ở Tả Phìn có nhiều loại cây hơn so với thuốc của các nhóm người Dao khác, dao động từ 10 đến hơn một trăm loại khác nhau, tùy mục đích sử dụng. Cây thuốc tươi hoặc sau khi đã phơi khô được chặt nhỏ, cho vào một chiếc nồi lớn rồi đun sôi bằng củi. Sau đó, nước thuốc được đổ vào một thùng gỗ tròn, pha thêm nước lạnh, tạo độ ấm vừa phải để tắm. Trong căn phòng nhỏ, hơi nước nóng từ bồn gỗ tỏa ra, quyện với mùi hương thảo dược khiến người tắm cảm thấy vô cùng sảng khoái và dễ chịu.

Tắm hoặc ngâm chân lá thuốc trong một thời gian dài có tác dụng chữa trị các bệnh phong thấp, đau nhức xương khớp, mỏi cơ, thần kinh tọa, cảm hàn, cảm cúm, dạ dày, các bệnh ngoài da, ho, đau lưng, đau gan… Đặc biệt, phụ nữ tắm lá thuốc da dẻ sẽ mịn màng, máu huyết lưu thông.

Tắm lá thuốc của người Dao đỏ không chỉ đơn thuần là một phương pháp chăm sóc sức khoẻ mà còn là một yếu tố cấu thành bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc. Hiện ở Tả Phìn có nhiều hộ gia đình người Dao đỏ mở dịch vụ tắm lá thuốc phục vụ khách du lịch. Đặc biệt, Tả Phìn còn có Công ty cổ phần Các sản phẩm bản địa bao gồm hơn 40 hộ gia đình trong xã, chuyên sản xuất các loại thuốc tắm của người Dao để bán ra thị trường.

Với phong cảnh thiên nhiên hoang sơ, khí hậu mát mẻ, trong lành, con người thân thiện, mến khách cùng những sản phẩm dịch vụ độc đáo, Tả Phìn đang ngày càng trở thành điểm du lịch hấp dẫn khách du lịch trong và ngoài nước. Nếu có dịp đến Tả Phìn, du khách đừng bỏ qua cơ hội tìm hiểu và thưởng thức những sản phẩm độc đáo mà nơi đây dành tặng.

Bài: Phạm Phương; ảnh: Huy Hoàng