Di tích Bạch Đằng Giang (Hải Phòng): Nơi hội tụ hồn thiêng sông núi

Niềm tự hào của cả dân tộc

Vùng cửa sông Bạch Đằng thực sự là một địa danh đặc biệt bởi trong một không gian không mấy rộng nhưng lại gắn liền với 3 trận thủy chiến. Đó là những trận chiến biểu tượng cho tinh thần của một dân tộc anh hùng, chống lại những thế lực ngoại xâm lớn mạnh gấp bội lần.

Lần thứ nhất xảy ra năm 938, khi quân Nam Hán do Hoằng Tháo dẫn 2 vạn thủy quân theo đường biển xâm phạm nước ta. Nghe tin, Ngô Quyền bèn tập hợp tướng lĩnh, chuẩn bị mọi mặt để chống giặc. Ông bày kế cho chế cọc gỗ nhọn, đầu bịt sắt đóng xuống lòng sông Bạch Đằng. Lúc thủy triều dâng, bãi cọc khuất hết, quân ta vừa đánh vừa nhử địch, đợi lúc thủy triều rút, mượn theo sức nước quân ta đánh thốc từ trên xuống.

Thuyền quân Hán lớn, mắc vào bãi cọc, Ngô Quyền cho dùng thuyền nhỏ, luồn lách đánh quân Hán thua tan tác. Sau trận này Ngô Quyền xưng vương, tái lập ra nhà nước của người Việt, nên chiến thắng Bạch Đằng lần thứ nhất được coi như tuyên ngôn độc lập của nước ta, sau hơn nghìn năm bị người phương Bắc đô hộ.

Năm 981, giặc Tống xua quân xâm chiếm nước ta. Đạo quân thủy do tướng địch Hầu Nhân Bảo thống lĩnh vào đến Lục Đầu Giang thì thất trận, mới tháo chạy theo hướng Bạch Đằng. Lúc này, Lê Hoàn cho quân sỹ đóng cọc ở cửa sông, giăng bẫy đợi sẵn. Ngày 28/1, quân Tống đang thoái thủy thì bị chặn đánh, thấy quân ta ít, địch nghĩ có thể đánh một trận oai thù. Vừa khi thủy triều đổi hướng, quân ta giả thua bỏ chạy ra cửa biển, quân Tống thúc thuyền đuổi theo. Chiến thuyền của địch lao đầu vào bãi cọc, kẻ chết đuối, người bị truy kích, cả Hầu Nhân Bảo cũng chết trong đám loạn quân ấy. Đấy là chiến thắng Bạch Đằng lần thứ hai, đưa tên tuổi vua Lê Đại Hành trở thành lừng lẫy.

Lần thứ ba, gắn liền với tên tuổi Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, khi ông cùng vua tôi nhà Trần đánh tan giặc Nguyên Mông. Ấy là năm 1288, Mông Cổ là một đội quân hùng mạnh nhất thế giới bấy giờ, không chỉ chiếm được Trung Hoa, mà gót ngựa nhà Mông còn làm mưa làm gió ở châu Âu. Nhưng dù đã hai lần tràn xuống nước ta, quân Mông đều thua trận, cay cú, chúng quyết tâm khởi binh lần thứ ba.

Lần này, thủy tướng địch Ô Mã Nhi thống lĩnh 5 vạn quân tiến vào vùng sông Hải Phòng. Sử sách ghi lại rằng: “Thủy quân Đại Việt mai phục phía sau các hang ghềnh, lạch nhỏ, còn bộ binh bố trí ở hai phía bờ Quảng Yên và Tràng Kênh. Giáp trận, quân ta theo kế cũ nhử địch vào thủy trận, rồi ồ ạt tổng phản công khiến quân địch không kịp trở tay. Quân ta thu được hơn 400 chiến thuyền, bắt sống tướng địch Ô Mã Nhi và Tích Lệ Cơ…”.

Văn hóa và văn minh hội tụ cùng lịch sử

Vĩ đại như vậy, nhưng có lẽ những di sản còn lại đến ngày nay chưa đủ để phản ánh về tầm vóc của 3 chiến thắng Bạch Đằng lịch sử. Nhận thức được những giá trị to lớn ấy, từ năm 2008, những người có tâm huyết đã quyết tâm tái dựng một quần thể, ghi lại dấu ấn hồn thiêng sông núi nước Nam.

Chỉ trong thời gian ngắn, hàng loạt công trình của khu di tích Bạch Đằng Giang đã được hình thành. Trước hết là quần thể 3 ngôi đền lần lượt gắn với tên tuổi 3 nhà cầm quân lẫy lừng của dân tộc: Vua Lê Đại Hành, Quốc Công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn và Đức Vương Ngô Quyền. Cả 3 ngôi đền đều được kiến trúc theo dáng cổ, với sự kết hợp kỳ công giữa gỗ và đá tự nhiên, tọa lạc dưới bóng cây rờm rợp, dọc theo triền núi ven sông, tạo thành một vùng sinh thái thơ mộng, trên bến dưới thuyền, sơn thủy hữu tình gắn quyện.

Mới đây nhất, ngoài bến sông Bạch Đằng có thêm con đường rộng thênh thang, dẫn lối tới những cầu đá nổi, được chạm khắc tinh xảo, tôn thêm vẻ hùng tráng đến kỳ vỹ của 3 pho tượng các bậc danh tướng, sừng sững ngự trên mặt sông. Phía dưới là bãi cọc, tái tạo chứng tích lịch sử ấn tượng một thuở non sông vang dội. 

Theo thông tin từ Ban quản lý, tính trong nửa đầu tháng Giêng năm Đinh Dậu, khu di tích đã đón trên 11 vạn du khách, giữ miễn phí trên 6.000 ô tô, hơn 4 vạn lượt xe máy… mới thấy những con số đã nói lên sức thu hút đến nhường nào.

Cũng theo Ban quản lý, khu di tích sẽ tổ chức nhiều dịp lễ để đáp ứng nhu cầu du khách quanh năm, ngoài lễ hội đầu xuân, lễ khai ấn đền Trần 14 tháng Giêng, ngày giỗ vua Lê Đại Hành 18 tháng Giêng đã diễn ra, tính theo âm lịch tới đây còn có đại lễ Phật đản vào 15/4, lễ Vu Lan 15/7, ngày giỗ đại vương Trần Quốc Tuấn 20/8… Nhưng điều quan trọng, như đánh giá của đa số du khách được hỏi, thì tất cả những gì đang hiển hiện đã trọn nghĩa cho lời hẹn ngày trở lại và hấp dẫn những người chưa có dịp đến nơi này./.