Tú Lệ - bức tranh thủy mặc vùng Tây Bắc
Là một xã vùng cao của huyện Văn Chấn (Yên Bái), Tú Lệ từ lâu nổi tiếng và làm nức lòng du khách bốn phương bởi những đặc sản và những nét văn hóa dường như chỉ có ở vùng đất này. Tú Lệ làm say đắm lòng người bởi thung lũng ruộng bậc thang uốn lượn dưới chân ba đỉnh núi cao ngất trời là: Khau Phạ, Khau Thán và Khau Song.
Vượt qua những cung đường Tây Bắc uốn lượn mềm mại như dải lụa nối dài từ trung tâm phố huyện Văn Chấn, chúng tôi đặt chân đến Tú Lệ. Dừng ở chân đèo Khau Phạ, phóng tầm mắt xuống thung lũng Tú Lệ, nhưng cảnh thiên nhiên hoang sơ đẹp nao lòng hiện dần ra trước mắt, có lẽ còn hơn cả những gì được nghe kể, được tưởng tượng. Tú Lệ đẹp và thơ mộng hơn nhiều – nó phải xứng danh là một trong những kì quan vùng Tây Bắc. Những cung ruộng bậc thang uốn lượn quanh những bản làng người Thái tựa như những bức họa đang nhu nhú những mầm của lúa non.
Tú Lệ giàu sức sống với những bản người Thái dưới chân núi, bên những con suối chảy róc rách, con đường nối liền trung tâm xã với bản Thái tấp nập người đi lại. Tiết trời Tú Lệ mùa nào cũng trong vắt một màu. Vào mùa hè mà cái lạnh mơn man da thịt làm cho ai cũng cảm thấy xuýt xoa. Chiều chiều, những cơn mưa xuân lất phất làm cho không khí nơi đây đậm chất nơi thâm sơn cùng cốc. Đến Tú Lệ, ai cũng có cảm giác êm dịu khi được sống trong một không gian đậm chất núi, chất rừng.
Con người nơi đây như tô điểm cho nơi xứ núi này. Khu trung tâm xã, không khí tấp nập đi chợ của đồng bào Mông trên núi cao, đồng bào Thái bên các bản làng làm cho không gian căng tràn sức sống. Từ con đường nhỏ trong bản, ai ai cũng nở nụ cười mến khách.
Khu trung tâm xã, hai bên đường những ngày chợ phiên, đồng bào bày bán nào gà sống thiến, gà đen, lợn bản cắp nách, rau cải núi, gạo nếp, rượu thóc, cam sành, toàn những sản vật vùng cao có mặt trong đời sống hằng ngày. Phiên chợ Tú Lệ rực rỡ sắc màu bởi những gian hàng thổ cẩm. Đó là nơi bày bán những bộ váy áo thổ cẩm của sơn nữ Tú Lệ, món hàng sẽ làm đẹp cho phụ nữ Mông Tú Lệ. Rồi cả những gian hàng của đồng bào Thái với khăn vuông đội đầu, vòng đeo cổ, khuyên tai, áo váy truyền thống…tấp nập người mua.
Thiên nhiên đã phú cho miền đất này một “đặc sản” mà mỗi khi nhắc đến người ta đều mong được thử một lần, đó là nguồn suối nước nóng ngay bên bờ suối, ngay cạnh những thửa ruộng bậc thang. Nguồn nước này quanh năm nóng nên từ lâu, người Thái đã tập trung ở đó để tắm rửa sau một ngày làm việc. Giữa đất trời thênh thang, thanh thiên bạch nhật, ngâm mình trong làn nước nóng ở bất kỳ mùa nào cũng cảm thấy sự giao hòa trời đất thật thú vị và nhẹ nhõm tâm hồn. Trong những năm gần đây, phát triển tiềm năng này, Tú Lệ đã xây dựng, quy hoạch khu suối nóng thành những bồn tắm tự nhiên để phục vụ du khách mọi miền.
Từ lâu ở vùng đất này còn có câu ca được lưu truyền “Nếp Tú Lệ, tẻ Mường Lò” là để ca ngợi đặc sản gạo nếp, vốn là đặc sản chỉ có ở riêng vùng đất này. Lúa nếp Tú Lệ được đồng bào Thái trồng cấy trên những thửa ruộng bậc thang dưới chân đèo Khau Phạ. Nơi đây hội tụ tinh hoa của khí trời, của núi, suối và bàn tay con người. Hạt nếp Tú Lệ tròn mẩy, trắng trong, mười hạt như mười. Xôi nếp Tú Lệ khá đặc biệt, khi đồ xong, dùng tay nắm thành những nắm xôi nhỏ mà hạt gạo không hề quyện nhựa và dính tay như một số giống nếp khác. Nhìn bề ngoài có vẻ như khô, rời mà nếm thử thấy mềm, dẻo và hấp dẫn. Xôi nếp Tú Lệ dẻo thơm ở gạo, tinh tế trong cách chế biến. Người Thái ở Tú Lệ trước khi đồ xôi thường ngâm gạo chừng 2-3 giờ đồng hồ với nước ấm rồi dùng nước suối nguồn trong vắt từ trên núi dẫn về để nấu xôi.
Tú Lệ mang vẻ đẹp thơ mộng, bình yên và đậm sắc màu Tây Bắc. Chính vì vậy, trong những năm gần đây, tỉnh Yên Bái, huyện Văn Chấn có chủ trương phát triển du lịch cộng đồng nhằm phát huy những tiềm năng du lịch vốn có của vùng đất này. Với sự ưu đãi của thiên nhiên, sự kiến tạo của bàn tay con người, vùng đất Tú Lệ mang đến cho du khách mọi miền những vẻ đẹp tổng hòa giữa cảnh sắc thiên nhiên và cuộc sống con người. Đến với Tú Lệ là đến với hành trình khám phá vẻ đẹp của ruộng bậc thang, văn hóa bản làng, văn hóa ẩm thực, cùng các thú vui như: Tắm nước nóng, rong ruổi chợ phiên, nghỉ dưỡng…
Đặc biệt, ở Tú Lệ, dịch vụ du lịch homestay được người dân bản địa tổ chức và có sức hấp dẫn đối với du khách. Dạo chơi trên con đường nhỏ xinh dẫn vào các bản làng người Thái, khách du lịch sẽ cảm thấy như đang được sống trong một không gian thanh tĩnh đến lạ kì. Không ồn ã, không bụi bặm và cũng không bị ai làm phiền khi đi vãn cảnh. Bản nhà sàn ở Tú Lệ thường ở trọn dưới những thung lũng bạt ngàn màu xanh, màu vàng của lúa, hương thơm lựng của hoa trái. Tại đây, người dân bản địa sẽ đáp ứng những nhu cầu của du khách như: ăn uống, nghỉ ngơi qua đêm với những món ăn đậm đà dư vị với gà đen, lợn cắp nách, xôi ngũ sắc, cá suối lam…
Tú Lệ dù là mùa nào cũng đẹp và thi vị. Cảnh sắc nơi đây hoang sơ, khoáng đạt. Con người dân dã, cởi mở và mến khách. Tú Lệ là điểm dừng chân lý tưởng của những ai có sở thích khám phá vẻ đẹp thiên nhiên và con người vùng cao Tây Bắc. Chỉ lạc chân vào Tú Lệ một lần thôi, là mỗi chúng ta đều có cảm giác mình như lạc vào chốn “mặc khách tao nhân” khi tâm hồn được bay bỏng tưởng như quyện cả vào bức tranh thủy mặc Tú Lệ được kiến tạo từ đất trời./.
