Ðộng Pa Thơm, Thẩm Nang Lai hay Ðộng Tiên Hoa là tên gọi của một hang động đẹp nhất nhì vùng Tây Bắc - Việt Nam thuộc xã Pa Thơm (huyện Ðiện Biên). Ðộng nằm ở lưng chừng núi, cách huyện lỵ huyện Ðiện Biên 39km về phía Tây Nam và cách trung tâm xã Pa Thơm 7km về phía biên giới Việt - Lào, ở độ cao 1.500 mét so với mực nước biển. Ðộng Pa Thơm dài khoảng 350 mét, chạy theo hướng bắc - nam. Chiều ngang thân động có chỗ rộng gần 30 mét, cao tới 20 mét. Ngay cửa động là một khối nhũ đá khổng lồ, to sừng sững như đầu một con voi đang kính cẩn cúi chào người qua lại. Từ cửa động đi vào chừng 20 mét có 3 khối nhũ đá lớn nằm chắn ngang thân động như hình một con trăn khổng lồ, đường kính rộng gần một mét, chiều dài đến 15 mét bị chặt đứt thành ba đoạn, mở ra hai lối đi vào bên trong... Người ta bảo rằng đó là con trăn thần canh cửa hang bị hoàng tử đánh bại khi chàng đi tìm lại người yêu của mình.

Ðộng có 9 vòm lớn nhỏ, mỗi vòm đều như một cung điện nguy nga, lộng lẫy với hàng ngàn, hàng vạn nhũ đá đủ màu sắc, hình hài sống động, kiểu dáng linh hoạt và tất cả đều như được xếp đặt một cách hài hòa, hợp lý. Ðây thật sự là một thiên đường đá gồm nhiều khối hợp thành, có khối nhô lên, khối buông xuống, khối uốn lượn theo những đường nét khác nhau mà vẫn mềm mại, uyển chuyển, thông thoáng. Nhiều khối lại như được kết thành từ những tua rua nhũ đá, những giải kim cương lấp lánh. Bên vách động là những khối đá như những bức tượng khổng lồ, hoành tráng; có khối như những dòng thác nước đang cuộn chảy, óng ánh như dát bạc.. có khối lại như những vầng mây trắng bồng bềnh đang lững lờ trôi trong gió.
 

Càng vào sâu bên trong động càng lung linh huyền ảo bởi ngàn vạn nhũ đá với đủ loại hình thù sống động. Có nhũ giống như những tháp cổ, những tượng phật, những đoàn người; có nhũ lại như những con thú, những hoa lá cách điệu... đang khoe sắc dưới vòm động cao vút. Những trụ đá đồ sộ như những “cột chống trời” đứng sừng sững bên những bức phù điêu hoành tráng với những cảnh đẹp lung linh tựa như cảnh làng bản, ao cá, ruộng bậc thang, rừng núi, sông suối, chim muông, cây cỏ... Dưới nền là những lỗ nhỏ, tròn đều như những mũi khoan sâu vào lòng đá, được tạo thành từ những giọt nước tí tách rơi hết năm này qua năm khác, làm nên một tấm thảm tuyệt vời như một kiệt tác trên nền động. Khoang cuối cùng của động là một khoang khá đặc biệt bởi muốn vào được bên trong chỉ có một lối duy nhất ấy là đi qua chiếc thang như được nối từ trần vòm xuống tới nền động. Nhũ đá trong khoang cũng mang những giáng vẻ đặc biệt giống như những chiếc bàn, chiếc ghế, giường tủ, ấm chén, bình hoa, chậu cảnh... Xung quanh là những tấm rèm che, màn phủ như một căn phòng hạnh phúc với sự bài trí thật khéo léo, tài tình...

Ðộng Pa Thơm - Di tích, danh thắng đã xếp hạng, điểm đến của hiện tại và tương lai đang hấp dẫn, gọi mời bạn bè du khách gần xa! Ðó là một thực tế, là một viễn cảnh đẹp, nhiều hứa hẹn đang trở thành hiện thực từ sự nỗ lực của các ngành, các cấp, của nhân dân các dân tộc xã Pa Thơm mà trong đó ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Ðiện Biên luôn là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò chủ đạo... Ðể từ đó Ðộng Pa Thơm đã được khoanh vùng, cắm mốc; cảnh quan môi trường được bảo vệ, hệ thống đường dẫn từ khu dịch vụ đến cửa động được khai thông; các điểm dừng chân, nghỉ ngơi cho khách tham quan được hoàn thành; hệ thống thoát nước đường giao thông từ cầu Pa Sa Lào đến động được tu bổ thường xuyên, đảm bảo đi lại cả bốn mùa. Các công trình nhà bảo vệ, hệ thống biển chỉ dẫn, nội quy, thùng đựng rác thải, hệ thống cấp điện, cấp nước cho khu du lịch, các cơ sở dịch vụ đã được đưa vào sử dụng, tạo điều kiện thuận lợi, an toàn cho du khách đến tham quan.

Với lợi thế của một danh thắng thiên nhiên đẹp, cùng sự quan tâm đầu tư của địa phương, động Pa Thơm đang trở thành một điểm du lịch khám phá hấp dẫn, góp phần làm phong phú thêm nguồn tài nguyên du lịch Ðiện Biên. Ðộng Pa Thơm, danh thắng đã xếp hạng cấp quốc gia gắn liền với cảnh sắc thiên nhiên và câu chuyện tình đôi lứa của tiên giới với người trần gian, đang là điểm đến với những ẩn số nhiều thú vị để mỗi người tự tìm tòi khám phá, thưởng ngoạn và suy ngẫm về một sự tích, một huyền thoại tại một địa danh đang hiện hữu trên đất Mường Thanh thời hội nhập. Ngày Xuân, đến với động Pa Thơm là cơ hội tốt để cảm nhận và khám phá.../.