Khám phá nét văn hóa độc đáo chợ phiên Bắc Hà – Lào Cai
Chợ phiên Bắc Hà chỉ họp một phiên duy nhất vào chủ nhật hàng tuần và đây là nơi giao lưu, trao đổi, mua bán hàng hóa của đồng bào 14 dân tộc anh em cùng chung sống ở 21 xã, thị trấn của huyện Bắc Hà và các huyện lân cận. Với những nét độc đáo riêng có, chợ phiên Bắc Hà đã từng được bình chọn là một trong 10 chợ phiên độc đáo nhất khu vực Đông Nam Á.
Khi những chú gà rừng vừa cất tiếng gáy, những chàng trai, cô gái, ông bô bà lão và cả những đoàn trẻ nhỏ đã cùng nhau lên đường về chợ, những người ở xã đã đi từ chiều hôm trước. Tuần nào cũng vậy những người về chợ đều mang trên lưng những gùi nặng trĩu sản vật của núi rừng: nào mộc nhĩ, nấm hương, chè tuyết shan, mật ong, rượu, hoa quả rừng, áo quần thổ cẩm, đồ trang sức, hoa phong lan, cây con giống và dắt theo những con trâu, bò, lợn. Chợ phiên Bắc Hà họp đông nhất từ lúc 9 giờ đến 15 giờ, lúc này muốn vào chợ người ta phải len lỏi qua dòng người đông nghịt và từ lâu chợ Bắc Hà đã thực sự trở thành niềm đam mê khám phá nét văn hóa vùng cao của du khách bốn phương.
Chợ phiên Bắc Hà trước đây họp trên một quả đồi thoai thoải, ngày nay chợ được xây mới trên nền bê tông nằm ở trung trung tâm thị trấn Bắc Hà, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Chợ phiên Bắc Hà rất rộng, thường được chia thành nhiều khu với đặc trưng riêng của sản phẩm hàng hóa. Nổi bật nhất chính là khu chợ thổ cẩm nơi bày bán các món đồ thổ cẩm do chính người dân tộc nơi đây thêu, dệt thủ công. Đến đây bạn có thể chọn mua vài bộ váy áo, khăn, túi,… nhỏ xinh, màu sắc rực rỡ treo trong các gian hàng. Hay thích thú chọn vài phụ kiện như: vòng, nhẫn, kiềng, … có họa tiết mang đậm “cá tính” núi rừng rất cuốn hút.
Khu chợ rau, củ quả xanh ở chợ phiên Bắc Hà cũng rất hấp dẫn với nhiều sắc màu của ớt đỏ tươi, rau xanh mướt, sáp ong vàng nghệ, cuốc xẻng đen đậm… bày ra thích mắt. Đến đây bạn có thể khám phá thêm nhiều món hàng là lạ, thích mắt mà có thể trước đây chưa bao giờ được thấy đâu nhé.
Khu vực chợ gia súc khi nào cũng đông đúc, tấp nập, nhộn nhịp với hàng trăm con trâu, bò, ngựa được bày bán. Ngoài ra, ở đây còn có một khu chợ chó Bắc Hà với các giống chó quý vùng cao, được giới yêu thú cưng săn đón. Một góc khác chính là khu chợ chim Bắc Hà với rất nhiều giống chim quý hiếm đang hot vang thánh thót.
Đặc biệt, khi đến với chợ phiên Bắc Hà, bạn còn được thưởng thức những món ăn vô cùng độc đáo, hấp dẫn của đồng bào các dân tộc nơi đây tại khu vực ẩm thực.
Mèm mén là món cơm độc đáo làm từ ngô tẻ, đây là món rất đặc trưng của người Bắc Hà bởi nông sản chính ở đây là ngô. Hạt ngô được tách ra rồi xay nhuyễn thành bột đến khi nào ăn, họ sẽ đem bột ngô trộn với nước rồi đem hấp chín. Mèm mén được bán trong những chiếc gùi đậy kín bằng lá chuối hoặc ni-lông ngồi quanh chợ rất dễ tìm.
Bánh đúc ngô Bắc Hà được làm từ ngô tẻ, đựng trong một chiếc chậu lớn, khi ăn người bán sẽ cắt nhỏ ra cho thêm nước dùng và dùng kèm với hành, rau rừng và ớt chính là món ngon đặc sản không thể bỏ lỡ ở chợ phiên Bắc Hà mà chắc chắn bạn sẽ rất thích.
Một món ngon truyền thống khác của Bắc Hà không thể không ăn khi lang thang chợ phiên Bắc Hà đó chính là phở. Phở Bắc Hà có nhiều loại như: phở chua, phở nấu, phở trộn,… được làm từ gạo đỏ – một loại gạo chỉ được trồng ở Lùng Phình, Bắc Hà. Phở ngon hơn khi ăn kèm cùng thịt, dưa chua, rau thơm, ớt, muối ăn kèm.
Đặc biệt hơn cả trong ẩm thực vùng đất cao nguyên trắng phải kể đến đó là món Thắng cố. Thắng cố là món đặc sản của người Mông, tiếng dân tộc gọi là Khấu tha hay còn có nghĩa là canh thịt. Theo các già làng ở khu vực này, món thắng cố xuất hiện cách đây mấy trăm năm khi người dân tộc Mông, Tày, Nùng di chuyển lên vùng Tây Bắc sinh sống. Nhưng món ăn này nổi tiếng nhất là trong các buổi chợ phiên của người Mông.
Thắng cố được nấu từ rất nhiều loại thịt như: trâu, bò, lơn nhưng ngon nhất phải là thắng cố ngựa. Cách nấu thắng cố tuy đơn giản nhưng phải có bí quyết riêng thì nấu mới ngon. Con ngựa sau khi được mổ và làm sạch, tất cả thịt và lục phủ ngũ tạng như gân chân, gân tay, tim, gan, lòng, thịt thủ, xương chân đều được thái nhỏ ra bằng hai đốt ngón tay, sau đó ướp với những gia vị truyền thống như muốn hạt, thảo quả, địa điền nướng thơm tán nhỏ. Đợi tất cả ngấm gia vị rồi đổ vào một chiếc chảo to xào lăn, đợi ít phút cho thịt se cạnh, người ta đổ đầy nước vào chảo, rồi cứ thế đun sôi sùng sục hàng tiếng đồng hồ, lúc này các gia vị hòa quyện vào với nhau tạo thành một mùi thơm rất đặc trưng.
Theo lần gió núi, mùi thơm của món thắng cố lan tỏa từ đầu chợ đến cuối chợ làm siêu lòng bất cứ ai đi chợ phiên hôm đó. Ăn thắng cố phải ngồi xổm, đặt thức ăn lên tấm gỗ rồi ăn bằng muôi gỗ, bên cạnh bao giờ cũng có bát muối dầm với ớt tươi thật cay. Miếng thịt chấm với muối ớt cay nồng kèm chén rượu ngô càng thêm đậm đà hơn. Điều đặc biệt là khi ăn thắng cố vẫn được vun chiếc bếp cho nóng, ăn bao nhiêu thì múc bấy nhiêu. Đàn ông Mông thường rủ bạn đi ăn thắng cố, uống rượu ngô, phụ nữ và trẻ em thường mang theo mèn mén tức bột ngô xay nhiễn hấp chín để ăn kèm. Trên bàn thắng cố bao giờ cũng có đủ chuyện để nói, nhưng tập trung nhất là chuyện ruộng nương, trâu bò, chuyện làm ăn thật ấm áp tình người.
Đến với phiên chợ Tây Bắc vào một ngày gió lạnh, du khách sẽ không thể bỏ qua cảm giác đậm chất “dân tộc” khi sà vào một quán thắng cố ở chợ, thưởng thức món thịt ngựa thơm lừng cùng chén rượu ngô mà đồng bào Mông thường nói “Ăn thắng cố mà không uống rượu ngô Bản Phố coi như không phải ăn thắng cố”. Để rồi khi phiên chợ tan, người ta vẫn còn vương vấn hương vị thơm ngon của nó và tình người ấm áp nơi đây.
Và trong hành trình khám phá mảnh đất phía Tây Bắc của Tổ quốc – Lào Cai, bên cạnh các địa danh nổi tiếng như Fansipan, núi Hàm Rồng, Nhà thờ cổ Sapa… thì Chợ phiên Bắc Hà là một trong những điểm đến hấp dẫn, nó sẽ cho bạn những khám phá và trải nghiệm vô cùng thú vị về bản sắc văn hóa của người vùng cao./.
