Bánh dầy Quán Gánh (Hà Nội) - Gợi nhớ tổ tiên
Hàng năm cứ vào cuối tháng hai âm lịch khi tiết trời vẫn còn se se lạnh, lòng người Quán Gánh (Thường Tín - Hà Nội) lại háo hức chuẩn bị những chiếc bánh dầy dẻo và thơm ngon nhất dâng lên vua Hùng với truyền thống “uống nước nhớ nguồn”. Khởi nguồn từ chiếc bánh dầy Lang Liêu dâng vua cha cách đây 2000 năm và được truyền lại cho con cháu nước Việt nhân ngày giỗ tổ 10/3 năm Nhâm Ngọ).
Trong tín ngưỡng người Việt quan niệm bánh dầy tượng trưng cho bầu trời và người dân thường dùng nó làm vật tế lễ khi mỗi độ Xuân về.
Dân làng Quán Gánh từ xưa sống chủ yếu bằng nghề nông, bản chất con người khéo léo thông minh nên sớm biết chế biến những nông sản do chính tay mình sản xuất. Người dân Quán Gánh thường truyền tai nhau câu nói “cái nghề vừa vo tròn, rồi lại bóp bẹp”, cái nghề tưởng như đơn giản ấy lại khá cầu kì và đòi hỏi sự khéo léo.
Muốn có hương vị thơm ngon nguyên liệu làm bánh nhất thiết phải là gạo nếp nương vụ mới, nhiều khi nguyên liệu lại là gạo nếp cẩm - một loại gạo có màu tím sẫm, rất quý và thơm ngon. Gạo được giã thủ công hoặc trực tiếp ra từ thóc, còn nguyên vỏ lụa mỏng tang, sau đó xôi chín bằng chõ gỗ đục từ thân cây. Lúc đun phải chú ý cho đều lửa thì xôi mới dẻo thơm. Xôi chín đổ vào cối giã ngay khi còn nóng, đến khi hạt gạo quyện vào nhau thành vỏ bánh rất trong và dẻo.
Đây là lúc các bà, các chị khéo léo tra nhân và nặn thành những chiếc bánh xinh xắn, tròn trịa như mặt trăng, mặt trời. Để bột khỏi dính vào tay và tăng độ thơm ngon cho bánh, người ta xoa lòng đỏ trứng gà vào tay khi nặn bánh. Lá gói bánh là lá chuối đã được hơ qua lửa cho khỏi rách. Bánh dầy Quán Gánh có ba loại nhân ngọt, nhân mặn và nhân chay. Bánh chay và bánh ngọt thường được dùng làm đồ tế lễ. Khi ăn thực khách có thể kẹp với giò hoặc chả. Cầu kì hơn thì bánh được cắt thành từng miếng nhỏ và chấm với mật ong rừng vàng sánh. Thưởng thức thứ bánh này, thực khách sẽ thấy khoan khoái, cảm nhận dư vị đậm đà của giống nếp quý mọc từ đất với mật ong rừng từ những vách đá hun hút đại ngàn.
Đã từ lâu, cứ mỗi độ Xuân về, bánh dầy lại trở thành sản vật thiêng liêng không thể thiếu trên những mâm cúng dâng lên Đền Hùng. Ngày nay, bánh dầy Quán Gánh không chỉ xuất hiện trong mỗi dịp lễ hội, mà nó còn làm vừa lòng biết bao người khách tha phương dù chỉ tình cờ dừng chân hay một lần nếm thử.
Và hơn ai hết, mỗi người dân Quán Gánh đều hiểu được ý nghĩa mà chiếc bánh nhỏ bé ấy đem lại. Đó là sự khởi đầu của một năm mới tròn trịa, tràn đầy yêu thương, ngọt ngào như dư vị của mật ong.
