Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn (Quảng Ninh): Một địa chỉ du lịch hấp dẫn
Từ Bến Đoan sau 2 tiếng say sưa thưởng ngoạn vẻ đẹp đặc sắc của những cảnh quan trên Vịnh, bạn sẽ có mặt tại Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn. Đây là một trong 12 dự án thành phần của Bảo tàng sinh thái Hạ Long, được xây dựng tại vụng Tùng Sâu, thuộc khu vực làng chài Cửa Vạn, phường Hùng Thắng, TP. Hạ Long. Trung tâm có diện tích hơn 330 m2, thiết kế theo kiểu nhà bè, được khánh thành và đi vào hoạt động từ tháng 8/2007, với tổng kinh phí xây dựng là 410.000 USD do Chính phủ Nauy tài trợ 100%. Theo ông Nguyễn Công Thái, Phó Giám đốc Ban quản lý Vịnh Hạ Long, đây là dự án rất đặc biệt, bởi đây là trung tâm văn hoá nổi của cộng đồng, phát triển theo hướng bảo tàng sinh thái được xây dựng lần đầu tiên trên biển ở Việt Nam và trên thế giới. Quá trình xây dựng trung tâm có sự hợp tác chặt chẽ và năng động giữa làng chài Cửa Vạn, Ban quản lý Vịnh Hạ Long, chính quyền địa phương, Trung ương, các chuyên gia của Bảo tàng phụ nữ và Bảo tàng dân tộc học Việt Nam. Với mục tiêu giới thiệu và góp phần bảo tồn, phát huy những giá trị văn hoá làng chài Cửa Vạn, hiện nay, Trung tâm đang trưng bày triển lãm một số hiện vật, hình ảnh do các cán bộ, nhân viên Ban quản lý Vịnh dày công sưu tập được tại làng chài Cửa Vạn, theo 6 chủ đề: Tự nhiên và con người; phương thức kiếm sống; đời sống vật chất, thuỷ cư với cuộc sống đời người; tâm linh và cuộc sống tinh thần, cho hôm nay và cho muôn đời sau.
Theo ông Nguyễn Bá Căn, Giám đốc Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn, ngoài hoạt động trưng bày cố định, thời gian qua Trung tâm đã tổ chức thành công 2 triển lãm mang tính chuyên đề, thu hút được nhiều du khách trong và ngoài nước đến thăm quan. Đó là các triển lãm: “Cuộc sống thường nhật của ngư dân làng chài Cửa Vạn” và “Ngư cụ đánh bắt truyền thống, đơn giản của ngư dân vạn chài Hạ Long”. “Thông qua các triển lãm này, chúng tôi muốn giới thiệu đến du khách, những người yêu mến, quan tâm tới Vịnh Hạ Long những hình ảnh sinh động, chân thực nhất về cuộc sống thường nhật, cùng những ngư cụ đơn giản nhưng hết sức độc đáo của ngư dân làng chài Cửa Vạn” ông Nguyễn Bá Căn nói.
Khác với cư dân vùng sông nước từ Bắc chí Nam, ngư dân vạn chài Hạ Long có những nét độc đáo riêng. Nhà của họ là con thuyền, quê hương của họ là Vịnh Hạ Long, đời nối đời sinh ra và lớn lên trên biển. Hàng nghìn hòn đảo trập trùng che chắn cho gia đình họ khi trái gió trở trời, đi làm ăn hay lúc nghỉ ngơi neo đậu. Ngôi nhà của họ thường lênh đênh ra khơi, vào lộng theo mùa vụ đánh bắt hải sản. Từ cuộc sống mưu sinh vất vả, lúc buồn vui, khi giao lưu sớm tối, kết bạn, lấy vợ gả chồng và cả khi tổ chức lễ tết, hội hè….chính là nguồn gốc ra đời của những làn điệu hát giao duyên đằm thắm, những phong tục tập quán mang đậm sắc thái văn hoá của một vùng biển. “Chúng tôi cũng mong rằng, qua các triển lãm này sẽ góp phần tăng thêm trách nhiệm của cả cộng đồng trong việc bảo tồn, phát triển bền vững di sản thế giới Vịnh Hạ Long.”- ông Nguyễn Bá Căn nhấn mạnh.
Năm 2009, Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn đã đón tiếp 4.152 lượt khách du lịch trong và ngoài nước đến thăm, tăng 17% so với năm 2008. Riêng 7 tháng đầu năm nay, Trung tâm cũng đã đón gần 2.500 lượt khách. Ngoài các hoạt động triển lãm, thời gian qua Trung tâm đã phối hợp với nhóm hoạ sỹ TP. Hạ Long trưng bày, giới thiệu loại hình tranh giấy gió với chủ đề về Vịnh Hạ Long và cuộc sống ngư dân tại Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn. Đặc biệt, Trung tâm còn tổ chức được nhiều buổi sinh hoạt văn hoá và giao lưu giữa ngư dân làng chài Cửa Vạn với các làng chài khác trong khu vực, với cộng đồng và du khách. Ông John – du khách Úc cho biết: “Đây là lần thứ 2 tôi đến với Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn. Lần trước, tham dự triển lãm “Ngư cụ đánh bắt truyền thống, đơn giản của ngư dân vạn chài Hạ Long”, tôi cảm thấy rất ấn tượng với bộ sưu tập gồm 20 mỏ neo các loại được trưng bày tại đây. Còn lần này, được nghe chính các chàng trai, cô gái ở làng chài hát đúm giao duyên tôi cảm thấy rất thích thú. Lời hát nghe rất mộc mạc, chân thành như chính những con người nơi đây. Sau khi trở về Úc, tôi sẽ giới thiệu về nơi này để bạn bè cùng đến thăm.”. “Còn tôi cảm thấy thích thú nhất với các hình ảnh, hiện vật trưng bày nhằm giới thiệu về nghi thức cưới xin, ma chay, thờ cúng của ngư dân ở đây. Đó cũng là một nét văn hoá đặc trưng của người dân làng chài nói riêng và Việt Nam nói chung. Tôi đã đến TP. Hồ Chí Minh, TP. Hà Nội và đã xem nhiều đám cưới nhưng đây là lần đầu tiên tôi nhìn thấy một đám cưới được tổ chức trên thuyền như thế này”. Bà Magaret – du khách Úc nói.
Theo ông Nguyễn Công Thái, để tăng phần hấp dẫn cho du khách khi đến thăm quan Vịnh, tới đây, Ban quản lý Vịnh Hạ Long sẽ triển khai xây dựng tiếp một số mô hình thuyền truyền thống (như các vệ tinh đỗ xung quanh Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn) làm nơi trình diễn các loại hình văn hoá phi vật thể; trưng bày, giới thiệu các ngư cụ truyền thống, phương thức đánh bắt hải sản và các nghề thủ công truyền thống của ngư dân. Đây cũng là nơi trình chiếu các bộ phim tài liệu, phóng sự về cuộc sống thường nhật của ngư dân Hạ Long, các tín ngưỡng, lễ hội; giới thiệu về ẩm thực Hạ Long. Điều đặc biệt là, toàn bộ những công việc này đều do chính các ngư dân làng chài Cửa Vạn đảm nhận. “Mục tiêu mà chúng tôi đề ra là đến năm 2015 sẽ hoàn thành việc xây dựng các mô hình thuyền truyền thống. Để chuyển giao những công việc tiếp theo cho ngư dân làng chài, chúng tôi đã và đang tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức bảo tồn phát huy các giá trị Di sản văn hoá, về kinh tế du lịch, bảo vệ môi trường cho ngư dân làng chài. Từng bước tiếp nhận con em ngư dân vào làm việc tại Trung tâm. Mục tiêu của việc làm này chính là để gắn kết cộng đồng ngư dân cùng tham gia bảo vệ, giữ gìn và phát huy bền vững các giá trị Di sản Vịnh Hạ Long” – Ông Nguyễn Công Thái khẳng định.
