Giọt nước mắt hạnh phúc ở bản Lô Lô Chải

Nhìn những giọt nước mắt hạnh phúc lăn trên gương mặt hiền lành của chị Lù Thị Vấn, chủ Cafe Cực Bắc, quán cà phê đầu tiên ở xã Lũng Cú, trong lễ kỷ niệm 10 năm ngày mở quán, những hình ảnh của bản bản Lô Lô Chải từ nhiều năm trước trong trí nhớ của tôi lại trở về, khi đó người dân ở xã Lũng Cú, ở bản Lô Lô Chải đều trong cảnh thiếu ăn, thiếu mặc. Trong suy nghĩ của họ, du lịch là một từ ngữ xa vời, làm du lịch càng là điều không ai nghĩ tới.

Hơn 10 năm trước, người dân bản Lô Lô Chải chủ yếu sống nhờ cây ngô trồng trong khe đá và chăn nuôi gia súc nên đời sống rất khó khăn, môi trường ô nhiễm. Năm 2015, quán Cafe Cực Bắc khai trương tại bản Lô Lô Chải và cũng là điểm đến đầu tiên đánh dấu sự chuyển mình từ một làng nông nghiệp thuần túy sang dịch vụ du lịch. Ông Trần Đức Chung, Chủ tịch UBND xã Lũng Cú cho biết: Sau hơn 10 năm làm du lịch cộng đồng tại bản Lô Lô Chải, từ quán Cafe Cực Bắc là cơ sở đầu tiên, tiếp sau có 3 hộ gia đình được vận động xây dựng điểm đến du lịch cộng đồng homestay. Đến nay, bản Lô Lô Chải đã có 60/120 hộ làm kinh doanh dịch vụ du lịch và đang hoạt động hiệu quả. Bản Lô Lô Chải cũng vinh dự là bản đạt chuẩn nông thôn mới đầu tiên tại xã Lũng Cú.

Chị Lù Thị Vấn (thứ 2 bên phải), chủ quán Cafe Cực Bắc và ông Ogura (giữa) trong lễ kỷ niệm 10 năm Cafe Cực Bắc.

“Sau 10 năm chuyển đổi sang làm dịch vụ du lịch, tỷ lệ hộ nghèo của bản Lô Lô Chải giảm từ trên 80% xuống còn dưới 10% vào năm 2024, dự kiến đến hết năm 2025 chỉ còn 2 hộ nghèo. Thu nhập bình quân đầu người năm 2024 đạt 46 triệu đồng/năm. Dịch vụ lưu trú homestay đạt chuẩn 3 sao du lịch cộng đồng OCOP đón hàng nghìn lượt khách trong và ngoài nước mỗi năm. Có thể đánh giá hiệu quả mô hình phát triển du lịch cộng đồng tại bản Lô Lô Chải đang thực sự là điển hình, là mô hình mẫu, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người dân trên địa bàn xã Lũng Cú”, ông Trần Đức Chung nhấn mạnh.

Nhờ quán Cafe Cực Bắc, chị Lù Thị Vấn có tiền cho con đi học. Dìu Thị Hương, con gái chị Vấn, cũng là thanh niên đầu tiên ở bản Lô Lô Chải thi đỗ đại học Bách Khoa. Đến năm 2024, Hương tốt nghiệp đại học, trở về giúp mẹ quản lý quán Cafe Cực Bắc. Hương cho biết: “Bác Ogura, một người Nhật yêu Cao nguyên đá Đồng Văn đến thăm bản Lô Lô Chải năm 2014 và đã phải lòng ngôi làng này. Thấy ngôi nhà trình tường cổ của bố mẹ tôi có vị trí đẹp nên bác đã hỗ trợ 200 triệu đồng để mở quán và giao cho mẹ tôi quản lý với điều kiện, phải bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của người Lô Lô. Đây không chỉ là nơi thưởng thức đồ uống, mà còn điểm đến bảo tồn và lan tỏa văn hóa của người Lô Lô. Bởi vậy, sau khi tốt nghiệp đại học, tôi trở về giúp mẹ quản lý, mở thêm dịch vụ homestay và tự viết dòng chữ “Cafe Cực Bắc - Hành trình gìn giữ Văn hóa” treo ở cửa nhà như thông điệp của bác Ogura và chúng tôi truyền đến mọi người”, chị Hương chia sẻ.

Là hộ gia đình đầu tiên làm dịch vụ homestay tại bản Lô Lô Chải, ông Sình Dỉ Gai, Trưởng bản Lô Lô Chải cho biết, hơn 10 năm trước, nhờ sự giúp đỡ của chính quyền và hỗ trợ tài chính của ông Ogura, gia đình anh đã sửa sang nhà cửa để đón khách nghỉ lại qua đêm. Sau một thời gian ngắn, homestay hoạt động tốt, có khách, có thu nhập nên có thêm 2 gia đình trong bản học làm theo. Hiện nay, bên cạnh những hộ làm du lịch cộng đồng, những hộ không kinh doanh dịch vụ du lịch trực tiếp vẫn có thể thu được lợi ích từ du lịch nhờ việc tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp, chăn nuôi, sản xuất và bán các sản phẩm từ thổ cẩm truyền thống của người Lô Lô cho du khách.

“Những hộ không có điều kiện làm dịch vụ lưu trú, ẩm thực… thì đồng bào nuôi lợn, gà, trồng rau, dệt thổ cẩm… cung cấp cho những hộ làm dịch vụ du lịch. Đồng bào trong thôn thống nhất giữ gìn thôn bản theo nếp cũ, giữ văn hóa truyền thống, vừa tạo cảnh quan thống nhất để thu hút khách tham quan, vừa tạo công ăn việc làm để tất các các hộ dân đều được lợi từ du lịch”, trưởng thôn Sình Dỉ Gai chia sẻ.

Bản Lô Lô Chải hôm nay với những ngôi nhà trình tường lợp ngói âm dương đặc trưng của người Lô Lô đen trong không gian phong quang, sạch sẽ.

Sau 10 năm làm du lịch, du khách đến bản Lô Lô Chải hôm nay sẽ thấy một bức tranh cuộc sống tươi đẹp. Những ngôi nhà trình tường lợp ngói âm dương mang nét kiến trúc văn hóa của người Lô Lô ngay ngắn, sáng sủa. Đường đi trong thôn phong quang, sạch sẽ. Và điều khiến du khách ấn tượng hơn cả là những nụ cười tươi tắn, hạnh phúc của người dân khi giới thiệu sản phẩm du lịch của gia đình cho du khách tới thăm.

Bảo tồn văn hóa để phát triển du lịch cộng đồng bền vững

Không chỉ dừng lại ở dịch vụ lưu trú homestay, ăn uống, du khách đến thăm Cột cờ Lũng Cú, thăm bản Lô Lô Chải còn được trải nghiệm các sản phẩm văn hóa cộng đồng đặc sắc của người Lô Lô đen, xem biểu diễn trống đồng, trải nghiệm trang phục thổ cẩm rực rỡ màu sắc của người Lô Lô, hòa mình vào các điệu xòe, dân ca dân vũ… cũng như khám phá sự huyền bí của các lễ hội truyền thống vẫn được người dân bảo tồn nguyên vẹn.

Ông Dương Ngọc Đức, Bí thư Đảng ủy xã Lũng Cú cho biết, năm 2016, các dự án hỗ trợ làm du lịch cộng đồng homestay mới bắt đầu được triển khai tại bản Lô Lô Chải. Với sự hỗ trợ của tỉnh, chính quyền địa phương và các tổ chức phi chính phủ, người dân được tập huấn kỹ năng đón khách, làm dịch vụ homestay, ẩm thực… Quan trọng hơn cả là công tác tuyên truyền, giáo dục người dân trong việc giữ gìn, bảo vệ đặc sắc văn hóa của người Lô Lô đen để phát triển bền vững. Cũng nhờ đó, các nghi lễ, phong tục văn hóa, lễ hội truyền thống, không gian thôn bản, trang phục… của người Lô Lô đen ở bản Lô Lô Chải đến nay đều được bảo tồn nguyên vẹn. Du khách đến thăm bản được khám phá, trải nghiệm những nét đặc sắc riêng có của người Lô Lô đen ở Lũng Cú sẽ càng thêm yêu mến mảnh đất, con người nơi đây. Đặc biệt hơn, Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô đen bản Lô Lô Chải đã hoàn thiện hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia và đang chờ phê duyệt. Đây sẽ là điểm nhấn văn hóa quan trọng, là động lực phát triển du lịch cộng đồng bền vững.

Trang phục truyền thống của phụ nữ người Lô Lô đen rực rỡ màu sắc luôn là điểm hấp dẫn du khách và là nguồn cảm hứng cho những nhiếp ảnh gia khi đến thăm bản Lô Lô Chải.

Với vị trí địa lý đặc biệt nằm sát chân núi Long Cư, nơi có cột cờ thiêng liêng nơi cực Bắc Tổ quốc, cùng bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Lô Lô đen, bản văn hóa du lịch Lô Lô Chải đang ngày càng hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. Chị Diệp, du khách đến từ Hà Nội, cho biết: “Năm 2014 tôi đã được mặc lên người bộ trang phục rực rỡ màu sắc của người Lô Lô đen ở bản Lô Lô Chải, hòa vào không khí linh thiêng, huyền bí nhưng cũng đầy ắp các hoạt động cộng đồng vui tươi, hấp dẫn trong ngày Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô nơi đây. Lần này trở lại bản Lô Lô Chải, lại vô tình đúng dịp kỷ niệm 10 năm Cafe Cực Bắc, tôi rất ấn tượng với câu chuyện 10 năm phát triển du lịch cộng đồng nơi đây. Tôi chắc chắn sẽ còn quay lại đây nhiều lần nữa để trải nghiệm và khám phá vùng đất, con người nơi cao nguyên đá địa đầu Cực Bắc này”.

Một điểm lưu trú homestay mang đậm nét văn hóa truyền thống của người Lô Lô đen trong bản Lô Lô Chải

“Tôi từng đến đây nhiều lần trong hơn 10 năm qua. Mỗi lần quay lại, chứng kiến từng bước đổi thay nơi đây, tôi rất mừng bởi tốc độ phát triển du lịch rất nhanh nhưng không gian văn hóa vẫn giữ được rất tốt. Hệ thống giao thông được cải thiện cùng cảnh quan thôn bản ngày càng sạch đẹp hơn. Các lễ hội văn hóa truyền thống được bảo tồn. Người dân thân thiện, tốt bụng. Hơn thế, chất lượng dịch vụ lưu trú, ẩm thực, hoạt động văn hóa phục vụ du khách ngày càng tốt hơn. Mỗi lần ghé thăm Cột cờ quốc gia Lũng Cú, thăm bản Lô Lô Chải, dừng chân uống một ly cà phê, nhìn về ngọn cờ thiêng liêng của tổ quốc trên đỉnh Long Cư, tôi đều có cảm giác mình thêm yêu Việt Nam, yêu vùng đất thiêng liêng này của tổ quốc”, Sơn Phong, một du khách từng nhiều lần đến thăm bản Lô Lô Chải chia sẻ.

Những trò chơi dân gian, nghi lễ tâm linh, văn hóa truyền thống đang được người dân bản Lô Lô Chải gìn giữ, bảo tồn và phát huy hiệu quả trong hoạt động du lịch, phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Việc chuyển đổi ngành nghề từ nông nghiệp thuần túy sang làm dịch vụ du lịch tại bản Lô Lô Chải là điển hình phát triển du lịch cộng đồng bền vững, bảo tồn văn hóa, góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống của nhân dân trên địa bàn xã Lũng Cú. Theo ông Trần Đức Chung, Chủ tịch UBND xã Lũng Cú, xã mới được thành lập trên cơ sở hợp nhất 3 xã Lũng Cú, Lũng Táo và Ma Lé đang tạo cơ hội mới cho việc phát triển kinh tế du lịch trên địa bàn xã.

“Thời gian tới đây, chính quyền xã Lũng Cú sẽ triển khai công tác quy hoạch lại tài nguyên du lịch, làm tốt công tác quản lý xây dựng, quản lý đất đai, gắn với bảo tồn kiến trúc truyền thống của địa phương, giữ gìn bản sắc văn hóa của các dân tộc trên địa bàn xã; tổ chức đào tạo nghề, dạy ngoại ngữ, dạy kỹ năng giao tiếp cho người dân làm du lịch; có chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng như: đường giao thông, hệ thống xử lý nước thải, rác thải, hệ thống cấp nước sinh hoạt, trồng cây cảnh quan…; đẩy mạnh xây dựng, phát triển các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng của địa phương để phục vụ du lịch, xây dựng môi trường du lịch “sạch - xanh - bền vững - thân thiện”; tăng cường xúc tiến quảng bá, liên kết với các công ty du lịch, các điểm đến du lịch trên Cao nguyên đá Đồng Văn như: Mã Pì Lèng, nhà Vương, nhà Pao để phát triển đa dạng sản phẩm du lịch; tăng cường giao lưu, liên kết với các điểm đến du lịch trên cả nước để người dân có cơ hội chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm và học tập cách làm du lịch”, ông Trần Đức Chung cho biết.

Thành Công