Làng nghề Ninh Bình đứng trước cơ hội bứt phá
Ngày 1/7, tỉnh Ninh Bình mới chính thức được thành lập trên cơ sở hợp nhất ba tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình. Với diện tích gần 4.000 km² và dân số hơn 4,4 triệu người - đứng thứ 6 cả nước - tỉnh Ninh Bình mới sở hữu hệ thống di sản phong phú, nhiều danh thắng nổi tiếng cùng mạng lưới làng nghề dày đặc.
Kết nối du lịch - làng nghề
Theo thống kê sơ bộ, toàn tỉnh hiện có trên 250 làng nghề, trải rộng ở nhiều lĩnh vực như chế biến nông - lâm - thủy sản, thủ công mỹ nghệ, sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thêu ren, dệt may, cơ khí, sinh vật cảnh... Nhiều làng nghề đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Một số làng nghề nổi bật có thể kể đến: làng thêu An Hòa, dệt lụa Nha Xá, trống Đọi Tam (Hà Nam cũ); đúc đồng Tống Xá, chạm khắc gỗ La Xuyên, sơn mài Cát Đằng, múa rối nước Bàn Thạch (Nam Định cũ); hay nghề đá Ninh Vân, gốm Bồ Bát, cói Kim Sơn, thêu ren Ninh Hải (Ninh Bình cũ).
Trong đó, làng nghề trống Đọi Tam, phường Tiên Sơn, từng đối mặt nguy cơ mai một nhưng đã có bước chuyển mình mạnh mẽ trong những năm gần đây. Ngoài sản xuất trống truyền thống, các cơ sở còn mở rộng sang mặt hàng xuất khẩu như thùng ngâm rượu, bồn tắm gỗ, bồn ngâm chân, đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài nước.
Làng nghề trống Đọi Tam là một trong những làng nghề truyền thống lâu đời và nổi tiếng nhất Việt Nam, với lịch sử hơn 1.000 năm tuổi. Ảnh: Báo Hà Nam
Ông Phạm Trí Trong, Chủ tịch Hiệp hội sản xuất và kinh doanh trống Đọi Tam, cho biết, làng nghề hiện có khoảng 50 xưởng, tạo việc làm ổn định cho hàng nghìn lao động, thu nhập từ 7-15 triệu đồng mỗi tháng. Việc sáp nhập mở ra thị trường tiêu thụ lớn hơn và thuận lợi trong kết nối với các trung tâm du lịch như Tràng An, Tam Chúc, Phát Diệm, từ đó thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm thông qua du lịch.
Mỗi làng nghề tại Ninh Bình đều mang dấu ấn văn hóa riêng, tạo ra sản phẩm độc đáo, tinh xảo - một nguồn tài nguyên quý giá cho công nghiệp văn hóa và du lịch.
Bà Dương Thị Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Ninh Bình, đánh giá, du lịch và làng nghề có mối quan hệ bổ trợ lẫn nhau. Làng nghề mang đến giá trị văn hóa, còn du lịch là kênh hiệu quả để quảng bá sản phẩm, tăng thu nhập cho người dân.
Trong thời gian qua, nhiều tour gắn với làng nghề được xây dựng và bắt đầu phát huy hiệu quả, như tour làng đá mỹ nghệ Ninh Vân, gốm Bồ Bát, thêu Văn Lâm, trống Đọi Tam, lụa Nha Xá... “Sau khi sáp nhập, không gian và tài nguyên văn hóa mở rộng, Hiệp hội Du lịch sẽ phối hợp cùng các địa phương và nghệ nhân xây dựng thêm các sản phẩm du lịch gắn với làng nghề, nâng cao chất lượng dịch vụ và đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên am hiểu văn hóa bản địa”- bà Thanh nói.
Hướng tới công nghiệp văn hóa
Theo các chuyên gia, để làng nghề phát triển bền vững trong bối cảnh mới, cần thay đổi tư duy từ "sản xuất nhỏ lẻ" sang "xây dựng chuỗi giá trị văn hóa". Mỗi sản phẩm không chỉ là hàng hóa đơn thuần mà cần kể được câu chuyện về lịch sử, con người, phong tục và tinh hoa địa phương. Đây là yếu tố then chốt để nâng cao giá trị sản phẩm trong mắt du khách và thị trường quốc tế.
Ngoài ra, việc chuyển đổi số, sáng tạo thiết kế và kết nối nghệ nhân với các nhà thiết kế trẻ cũng là hướng đi cần được thúc đẩy để xây dựng thương hiệu làng nghề mang tầm khu vực và quốc tế.
Một hướng đi đầy triển vọng là mô hình làng nghề kết hợp điểm đến văn hóa - bao gồm các không gian trình diễn nghề, khu trải nghiệm thực tế, tour học nghề, chợ đêm, workshop sáng tạo cho du khách… Đây không chỉ là cách làm du lịch mới mẻ mà còn góp phần đưa văn hóa bản địa vào đời sống hiện đại, từ đó tạo ra giá trị kinh tế bền vững.
Với vị trí địa lý chiến lược - là điểm kết nối vùng đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ - cùng với tài nguyên văn hóa phong phú, tỉnh Ninh Bình đang hội đủ điều kiện để trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa gắn với làng nghề truyền thống của cả khu vực. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp, nghệ nhân và các tổ chức văn hóa, nhằm xây dựng một hệ sinh thái sáng tạo - nơi truyền thống và hiện đại cùng phát triển.
Bảo Ngọc
