Món ăn dân dã - khoai lang mắm sống
Ảnh: Món khoai lang mắm sống tại Lễ hội Bánh dân gian Nam Bộ Cần Thơ lần X năm 2023
Nói đến Miền Tây chắc hẳn ai cũng biết đến giống cây lương thực chủ lực nơi đây là cây lúa. Tuy nhiên tại vùng đất Bình Tân thuộc địa phận tỉnh Vĩnh Long thì lại lấy khoai lang làm giống cây trồng chủ lực với diện tích khoảng 10.000ha, hàng năm sản lượng thu hoạch trung bình khoảng 300.000 tấn. Trong đó có khoảng 220ha vinh dự được cấp chứng nhận tiêu chuẩn VietGap và sản xuất theo hướng IPM. Khoai lang Bình Tân thuộc họ loài thân thảo, dạng dây leo sống lâu năm, giống cây này vốn không được xếp vào loại trái cây của vùng nhiệt đới, với điều kiện khí hậu ôn hòa thích hợp trồng ra thức đặc sản được nhiều người yêu thích.
Hiện nay tại huyện Bình Tân đã trồng rất nhiều giống khoai lang mới, ngoài các loại truyền thống, nông dân nơi đây còn du nhập nhiều giống khoai lang từ nước ngoài về trồng, nên khi đến đây du khách có thể thỏa sức trải nghiệm và thưởng thức các loại khoai lang thơm ngon. Một trong số các loại khoai lang được thực khách yêu thích phải kể đến khoai lang tím Nhật, khoai lang trắng, khoai lang bí, khoai lang sữa…vì trong những củ khoai lang này đều cung cấp một nguồn dinh dưỡng dồi dào với nhiều chất xơ, tinh bột, các loại vitamin A,B,E và khoáng chất cùng một số nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể. Cũng chính vì vậy mà khoai lang Bình Tân không chỉ là món ăn ngon mà còn trở thành thực phẩm bổ sung chất dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe.
Từ xưa đến nay, loại củ dân dã này đều có mặt trên mọi miền đất nước, tuy mang trong mình danh xưng là “món độn cơm” nhưng cái hương vị ngọt bùi làm cho người thưởng thức cảm thấy ấm lòng, chắc dạ. Đối với người Miền Tây, khoai lang có nhiều cách để chế biến như hấp, luộc, nướng hay cách nấu cầu kỳ hơn là khoai lang sau khi gọt vỏ thái thành lát mỏng, sau đó đem đi chiên khi dầu đang sôi, một món ăn dân dã đối với lũ trẻ con ở quê vào những năm tháng mà người ta còn nhiều trăn trở về cái gọi là “cơm ăn áo mặc”, món ăn tuy đơn giản nhưng lại thay thế những món ăn vặt trong thời hiện đại. Trong dân gian còn một cách ăn thú vị không kém phần “độc lạ” đó chính là kiểu ăn khoai lang với mắm sống của người dân Vĩnh Long.
Theo lời của những người lớn tuổi trong vùng kể lại, vào thời chiến tranh ác liệt, cái thời mà người ta ngày đây mai đó ngược xuôi “ chạy giặc” thì còn ai suy nghĩ về chuyện kinh tế, tiền nông, cũng vì vậy mà cuộc sống rơi và cảnh khó khăn, thiếu thốn. Khi đó trong nhà mỗi người đều chỉ có vỏn vẹn mấy củ khoai lang cùng mấy hủ mắm từ những con cá ở sông, ở đồng bắt vội. Vậy nên để lo cho cái ăn khi đói, người nông dân Miền Tây đã kết hợp chúng lại và ăn cùng nhau để cho chắc bụng vào mỗi bữa cơm. Cũng từ đó mà món khoai lang mắm sống ra đời.
Đặc biệt vào các dịp lễ, Tết hay đám tiệc ở địa phương thì món khoai lang mắm sống xuất hiện trong thực đơn đãi khách. Đây cũng chính là món ăn mà người nông dân Vĩnh Long muốn gửi gắm đến các vị khách quý một lần đến, và cũng là món quà quê mộc mạc dành tặng cho người bạn nơi xa chứa đựng những câu chuyện đầy ý nghĩa.
Khoai lang được chế biến bằng cách đem đi rửa sạch, ngâm khoảng vài phút trong nước, sau đó đem khoai đi hấp chín trong vòng khoảng 30 phút rồi cắt thành từng miếng nhỏ. Linh hồn của món ăn này chính là mắm sống. Mắm được dùng cho món khoai lang mắm sống thường là mắm cá linh, mắm cá sặc hay ba khía vì mùi không quá nồng, có thể dùng để ăn sống. Mắm được xé thành từng miếng nhỏ, sau đó trộn với nước cốt chanh, ớt, tỏi, cuối cùng là nêm gia vị sao cho vừa ăn. Chỉ cần đứng từ xa đã ngửi thấy được hết mùi vị của hương đồng cỏ nội. Để ăn cùng món này chắc chắn không thể thiếu thịt heo ba rọi luộc chín cùng với rau sống có trong vườn nhà. Có nhiều cách để thưởng thức món ăn đặc biệt này. Tuy nhiên để ăn đúng điệu của người dân Miền Tây là phải ăn kèm với lá cách mới làm dậy lên được hương vị đặc trưng của món khoai lang mắm sống.
Ảnh: Món ăn “tuy lạ mà quen” khoai lang mắm sống
Anh Nguyễn Thanh Việt chủ cơ sở bánh Nhật Ngọc đã đem món khoai lang mắm sống đến với Hội thi Ẩm thực bánh dân gian Nam Bộ trong khuôn khổ Lễ hội Bánh dân gian Nam Bộ Cần Thơ lần thứ X năm 2023. Với mong muốn truyền tải được nội dung và các thông điệp về món ăn mang đậm cái tình, cái nghĩa của người dân Vĩnh Long. Món ăn “ Khoai lang mắm sống” đã đạt được huy chương vàng trong hội thi lần này.
Khoai lang Bình Tân chứa đựng ký ức và câu chuyện của người nông dân với bao thăng trầm của thời cuộc, để ngày nay trở thành đặc sản nổi tiếng trên khắp mọi miền đất nước. Về Vĩnh Long du khách không chỉ được tận mắt nhìn những ruộng khoai bạt ngàn xanh tươi mà còn được cùng người nông dân nơi đây thưởng thức món đặc sản khoai lang mắm sống, bữa ăn quê đạm bạc nhưng đong đầy lòng mến khách của người dân Vĩnh Long./.
Bài,ảnh: Quỳnh Như
