Phát huy giá trị văn hóa phi vật thể lễ hội Ngũ linh từ - Hải Phòng

Lễ hội Ngũ linh từ.

Lễ hội Ngũ linh từ là lễ hội truyền thống từ lâu đời của người dân huyện Tiên Lãng vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Lễ hội gắn liền với năm ngôi đền thiêng (Ngũ linh từ) gồm: đền Để Xuyên (xã Đại Thắng) thờ Trang Định Đại vương, Nam Hải Đại vương, Xa Lâu Đại vương, Đống Thung Đại vương và Phổ Tế Linh ứng Đại vương; đền Hà Đới (xã Tiên Thanh) thờ Thượng tướng quân Trần Quốc Thành; đền Canh Sơn (xã Đoàn Lập) thờ Thành hoàng Kinh Sơn và Trí Minh; đền Long Bì (xã Đoàn Lập) thờ Bạt Hải Long vương; đền Gắm (xã Toàn Thắng) thờ Thái phó Phụ chính Ngô Lý Tín.

Đây là những di tích có lịch sử hình thành từ lâu đời, thờ phụng những nhân vật có nhiều công lao với quê hương, đất nước. Đình Cựu Đôi (thị trấn Tiên Lãng) không trong hệ thống di tích Ngũ linh từ, nhưng có mối quan hệ với năm ngôi đền nêu trên và trở thành trung tâm của lễ hội Ngũ linh từ.

Những công trình kiến trúc nêu trên không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn là nơi bảo tồn nhiều phong tục, tập quán tốt đẹp, những lễ hội dân gian độc đáo. Trước đây, phần lớn hoạt động sản xuất và sinh hoạt của dân cư nơi đây lệ thuộc chủ yếu vào điều kiện tự nhiên. Và những nghi lễ cầu đảo, bơi thuyền nhằm cầu mong sự phù trợ của trời đất, thần linh, mang lại nguồn nước để phục vụ nhu cầu sinh sống và sản xuất đã trở thành truyền thống.

Đặc biệt, đầu thế kỷ 20, vào những năm hạn hán, nhân dân các xã có đền thiêng thực hiện lễ rước lên đình Cựu Đôi (nơi được coi là nơi quy tụ các thần sở tại) hội tế, sau đó, rước trở lại đền Canh Sơn (xã Đoàn Lập) tổ chức cầu đảo và bơi thuyền trên đầm Bì. Việc người dân tổ chức rước như một biểu tượng mong ước sự hiệp sức của các vị thần để tạo nên sức mạnh, cũng như thể hiện sự đồng lòng, đoàn kết của các tầng lớp nhân dân trong vùng cầu mong cho mưa thuận, gió hòa.

Trải qua nhiều năm tháng chiến tranh cũng như điều kiện lịch sử, lễ hội Ngũ linh từ không được tổ chức. Đến năm 2013, huyện Tiên Lãng tiến hành phục dựng lần thứ nhất lễ rước Ngũ linh từ với quy mô lớn và phục dựng lần thứ hai năm 2018. Lễ hội Ngũ linh từ thường được tổ chức ba ngày ngay trong không gian của năm ngôi đền thiêng và đình Cựu Đôi.

Trong đó, đình Cựu Đôi là trung tâm của phần lễ và đầm Bì với hội đua thuyền là trung tâm của phần hội. Buổi sáng trong ngày đầu tiên của lễ hội, các đền tổ chức nghi thức rước nước về đền để làm lễ mộc dục. Tối hôm đó, tại các đền tổ chức liên hoan văn nghệ với các tiết mục dân ca tạo không khí vui tươi, sôi nổi trong đông đảo các tầng lớp nhân dân. Ngày thứ hai, năm bản đền tiến hành nghi thức rước kiệu long đình và kiệu bát cống về đình Cựu Đôi làm lễ chính.

Cùng với lễ rước, tại các đền còn diễn ra các trò chơi dân gian như: Bơi thuyền, cầu thùm, chọi gà... cùng các môn thể thao như: kéo co, bóng chuyền, bóng đá, cùng với diễn xướng dân gian, liên hoan văn nghệ, hát chèo... Năm 2023, thể theo nguyện vọng của nhân dân, lễ hội Ngũ linh từ được tổ chức đúng vào dịp kỷ niệm 70 năm Ngày quân và dân Tiên Lãng anh dũng phá càn thắng lợi (28/8/1953-28/8/2023). Lễ hội là dịp thể hiện tinh thần cố kết cộng đồng trong chiến thắng thiên nhiên, giặc giã, cũng như cơ hội để quảng bá hình ảnh mảnh đất, con người, văn hóa của quê hương Tiên Lãng.

Ngô Quang Dũng