Nhà cổ Lộc Yên uy nghiêm, trầm mặc với thời gian.

Những ngôi nhà cổ hàng trăm năm tuổi

Là nơi lưu giữ nhiều ngôi nhà cổ có niên đại từ 100 đến 150 năm, những ngõ đá, bờ đá rêu phong độc đáo cùng cảnh sắc hữu tình, làng cổ Lộc Yên (xã Tiên Cảnh, huyện Tiên Phước, Quảng Nam) vừa được chính thức xếp hạng di tích cấp quốc gia. Đây là một trong bốn làng cổ của cả nước được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp quốc gia.

Theo tư liệu, làng cổ Lộc Yên gắn với cuộc khai hoang, lập làng vào thế kỷ XV-XVI. Đến thời Tây Sơn (1771-1802) làng Lộc Yên mới chính thức được khai sinh, với tên gọi ban đầu là Lộc An và sau này là làng Lộc Yên. Làng hiện có tổng diện tích tự nhiên 279ha, gồm 4 tổ đoàn kết với 191 hộ, 896 khẩu.

Hiện nay, làng Lộc Yên còn khoảng 50 ngôi nhà cổ trên 200 năm tuổi. Những ngôi nhà cột gỗ, tường đá ba gian, hai chái với mái ngói âm dương ẩn mình trong những vườn cây xanh mướt... như giữ nguyên lối kiến trúc thuần Việt, đậm bản sắc vùng miền của người Quảng xưa.

Sân gạch rộng rãi, thoáng đãng, những hàng cau cao vút ôm lấy những lối đi bằng đá sâu hun hút đẹp mắt chính là đặc trưng dễ nhận thấy ở những ngôi nhà cổ nơi đây.

Những ngôi nhà được xây dựng kết hợp giữa những ngõ đã, những hàng chè tàu được cắt tỉa cẩn thận tạo nên nét đặc trưng của làng quê Lộc Yên.

Sự kết hợp hài hòa giữa nhà cổ, ngõ đá, vườn cây, đồng ruộng cùng những lối đi quanh co tạo nên cảm giác thân thuộc, hiền hòa cho những ai lần đầu bước chân đến nơi đây. Sự khéo léo và tinh tế trong cách bố trí quần thể những ngôi nhà cổ khiến Lộc Yên đẹp nên thơ như một bức tranh hữu tình.

Trải qua nhiều thế hệ, chủ nhân của những ngôi nhà cổ nơi đây vẫn giữ được nếp sinh hoạt bình dị như bao thế hệ ông cha. Điều đó cũng chính là nhân tố góp phần tạo dựng nên một làng Lộc Yên trầm mặc, nguyên sơ, chạm tới đáy tâm hồn của những du khách muốn tìm về không gian văn hóa làng quê của người Việt bao đời.

Một nét riêng độc đáo ở Lộc Yên chính là các ngõ đá, bờ đá, giếng đá cổ. Xưa người dân xếp đá thành bờ kè, ngõ đá để giữ bờ đất khỏi bị mưa lũ làm xói mòn, rửa trôi đất đai, hoặc phân chia ranh giới những khu vườn nối liền với nhau.

Trước đây còn có nhiều ngôi nhà dân gian được trát vách bằng đất sét, đất bùn trộn rơm theo phương pháp truyền thống của người Việt xưa, nhưng những bức vách được trát rất phẳng như tường vôi.

Điểm độc đáo ở những hàng rào, ngõ đá này chính là nghệ thuật xếp đá làm nên những bức vách phẳng phiu, không cần đến vôi vữa, ximăng nhưng vẫn liên kết chắc chắn, làm tường đá bảo vệ ngôi nhà.

Những tảng đá được xếp gài xen kẻ, tạo sự liên kết bằng góc cạnh và trọng lực, do vậy khá vững chắc. Thời gian làm cỏ hoa, cây lá sinh sôi ở những khe hở của đá, vươn ra, bám sâu vào đất đá càng khiến những ngôi nhà cổ, đường làng, đồng ruộng thật nên thơ.

Phát triển du lịch sinh thái

Theo ông Phùng Văn Huy - Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Tiên Phước, năm 2017, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam đã đồng ý cho huyện Tiên Phước thực hiện Đề án “Phát triển kinh tế vườn, kinh tế trang trại, du lịch sinh thái mang đặc trưng của vùng trung du xứ Quảng giai đoạn 2017-2025.”

Làng cổ Lộc Yên được chọn là vùng lõi để làm điểm triển khai đề án này để phát triển du lịch sinh thái trên địa bàn huyện. Huyện Tiên Phước đã đưa Làng cổ Lộc Yên vào danh sách những địa chỉ đặc biệt cần được bảo tồn, phát huy giá trị độc đáo.

Thời gian qua, địa phương đã lồng ghép các nguồn vốn đầu tư giúp người dân chống xuống cấp ở các ngôi nhà cổ, tu bổ và cải tạo không gian làng cổ. Đồng thời hỗ trợ thêm người dân về nghiệp vụ, kiến thức để bắt đầu với mô hình du lịch sinh thái cộng đồng, gìn giữ và phát huy giá trị của làng cổ này.

Tại hội thảo khởi nghiệp sáng tạo “Tạo lập và phát triển hệ sinh thái du lịch từ Làng cổ Lộc Yên” ngày 7/2/2020, các đại biểu thảo luận, bàn cách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để Làng cổ Lộc Yên nói riêng và huyện Tiên Phước nói chung có thể phát triển hệ sinh thái du lịch cộng đồng trong thời gian tới.

Những năm gần đây, lượng khách du lịch tại huyện Tiên Phước tăng lên đáng kể, trong đó khách quốc tế có gần 500 lượt, khách nội địa ước gần 15.000 lượt.

Tuy nhiên, việc phát triển hệ sinh thái du lịch nơi đây vẫn còn một số khó khăn như nguồn lực đầu tư còn quá hạn chế, quy hoạch du lịch chưa bài bản, cụ thể; chưa nhiều sản phẩm du lịch chất lượng cao, hạ tầng du lịch vẫn còn nghèo, nhất là hệ thống lưu trú khách sạn, nhà hàng, vui chơi, giải trí; việc liên kết tour, khai thác, kết nối phát triển du lịch còn rất hạn chế; nhiều vùng lõi du lịch, trong đó có Làng cổ Lộc Yên và các hộ dân ở làng Lộc Yên có điều kiện, muốn làm du lịch chưa có môi trường thuận lợi để phát triển lớn mạnh.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam Lê Ngọc Tường cho biết để phát triển du lịch bền vững, huyện Tiên Phước cần lấy phát triển du lịch quốc tế là hướng chiến lược; tăng cường liên kết với các vùng khác trong tỉnh và quốc tế; chú trọng liên kết giữa ngành du lịch với các ngành, lĩnh vực khác trong chuỗi giá trị hình thành các sản phẩm, tour du lịch; đồng thời bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa và giá trị truyền thống tốt đẹp của địa phương. Từ đó, không gian du lịch đã không ngừng được phát triển, mở rộng, từng bước đưa ngành du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương.

“Làng cổ Lộc Yên phù hợp với mô hình Farmstay, du lịch trang trại nông nghiệp kết hợp lưu trú, có hợp tác xã trang trại nông nghiệp rau sạch hữu cơ, kết hợp xây dựng kiến trúc nhà gỗ thiết kế đẹp, độc, lạ, vật liệu xây dựng gần gũi thiên nhiên môi trường, tránh tình trạng bêtông hóa trong xây dựng.

Đồng thời, Lộc Yên thu hút du khách không chỉ bằng vẻ đẹp vốn có mà ngay cả trong những món ăn thường ngày, những món ăn đơn sơ, giản dị nhưng đậm đà hương vị quê hương, giá cả hợp lý. Đây cũng là thế mạnh cần được phát huy hơn nữa để Tiên Phước nói chung hay Lộc Yên nói riêng vừa giữ được bản sắc văn hóa, vừa phát triển du dịch theo hướng sinh thái cộng đồng” - ông Lê Ngọc Thuận, Chủ tịch hội Homestay Quảng Nam chia sẻ.

Theo Chủ tịch Hiệp hội du lịch Quảng Nam Phan Xuân Thanh, huyện Tiên Phước, cần có một bộ quy chuẩn riêng để quản lý, phát triển làng cổ Lộc Yên. Cùng với đó, chính quyền huyện Tiên Phước cần có những đề án nhằm xây dựng ý thức cộng đồng cho nhân dân trong việc chung tay bảo vệ và phát triển làng cổ.

Ngoài ra, huyện Tiên Phước cần xác định phát triển du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp nông thôn, lấy không gian Làng cổ Lộc Yên làm điểm nhấn và kết hợp với phát triển các sản phẩm phục vụ nhu cầu mua sắm của du khách như ẩm thực đặc trưng Tiên Phước, các đặc sản của vùng trung du Tiên Phước như lòn bon, tiêu, quế, chè, dó trầm, chuối, mít...

Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Tiên Phước Hường Văn Minh ghi nhận và đánh giá cao những góp ý của các đại biểu, qua đó mong muốn huyện Tiên Phước sẽ đề ra những phương hướng phù hợp trong việc phát triển hoạt động du lịch tại địa phương, sớm đưa Làng cổ Lộc Yên trở thành điểm đến hấp dẫn trong mắt du khách trong và ngoài nước.

Tại buổi lễ, Ủy ban Nhân dân huyện Tiên Phước đã ký kết với Tập đoàn Thiên Minh biên bản ghi nhớ, cam kết hỗ trợ và kết nối phát triển du lịch tại địa phương./.