Tuyên Quang: Về Tân Trào, trải nghiệm hát then, đàn tính của đồng bào Tày giữa hồ Nà Nưa

Đến Tuyên Quang, mảnh đất được mệnh danh là “Thủ đô Khu giải phóng”, “Thủ đô kháng chiến”, du khách không chỉ tìm về với lịch sử hào hùng của dân tộc mà còn có dịp trải nghiệm những nét văn hóa dân gian độc đáo, đặc sắc của đồng bào các dân tộc.

Một trong những trải nghiệm khó quên là “bơi mảng” trên hồ Nà Nưa, lắng nghe làn điệu hát then tha thiết hòa cùng tiếng đàn tính ngân vang, giữa không gian thiên nhiên bát ngát, gợi nhớ bao lớp trầm tích văn hóa và lịch sử.

Nghệ nhân Đàm Thanh Hiền trình diễn hát then, đàn tính trên thuyền mảng phuc vụ du khách. Ảnh: Hồng Hạnh.

Bơi mảng, dấu ấn từ đời sống lao động đến sản phẩm du lịch

Tuyên Quang là vùng đất thiêng, nơi lưu giữ hàng trăm di tích lịch sử gắn với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, trong đó nổi bật là Di tích quốc gia đặc biệt Tân Trào. Hình ảnh cây đa Tân Trào - nơi Bác Hồ từng ở, làm việc, và từ đây phát lệnh Tổng khởi nghĩa mùa Thu năm 1945 đã đi vào lịch sử dân tộc như một biểu tượng bất diệt của tinh thần cách mạng.

Ngày nay, Tân Trào không chỉ là “địa chỉ đỏ” để giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, mà còn trở thành điểm đến du lịch văn hóa, lịch sử đặc biệt. Du khách tìm về đây không chỉ để thắp nén hương tri ân, mà còn để trải lòng trong những hoạt động trải nghiệm văn hóa, trong đó có “bơi mảng nghe hát then, đàn tính”. Đây là sản phẩm du lịch mới mẻ nhưng mang đậm dấu ấn truyền thống.

Khác với những chiếc thuyền máy hiện đại, “mảng” trên hồ Nà Nưa lại mang vẻ mộc mạc, gần gũi. Được kết từ tre, lồ ô, gỗ rừng, mảng rộng, phẳng, chắc chắn, có thể chở 5 đến 6 người. Đây vốn là phương tiện di chuyển của người dân địa phương từ bao đời, nay được cải biến để phục vụ du khách tham quan.

Khi mảng lướt nhẹ trên mặt hồ phẳng lặng, bao quanh là màu xanh bạt ngàn của núi rừng, du khách có cảm giác như lạc vào một thế giới yên bình, nơi thời gian chậm rãi trôi, đưa tâm hồn trở về với những điều giản dị, nguyên sơ.

Trên hành trình ấy, điều làm nên sự khác biệt chính là tiếng hát then, tiếng đàn tính vang vọng, ngân nga, khiến cho chuyến đi trở thành một “bản hòa ca” của thiên nhiên và con người.

Hát then, đàn tính là loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của các dân tộc Tày, Nùng, Thái, đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nếu như đàn tính với ba dây mộc mạc có thể ngân lên những giai điệu trầm bổng, thì hát then lại như dòng chảy tâm linh, phản ánh đời sống tinh thần phong phú của đồng bào miền núi.

Từ xa xưa, hát then được cất lên trong những nghi lễ cầu mùa, cầu an, xin sức khỏe, xin con, cầu cho mùa màng bội thu, bản làng hạnh phúc. Ngày nay, nội dung được mở rộng hơn, phản ánh niềm vui lao động, khát vọng sống và tình yêu quê hương, đất nước. Chính sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại đã giúp then, tính không chỉ tồn tại, mà còn lan tỏa mạnh mẽ đến đông đảo công chúng.

Trải nghiệm du lịch đầy xúc cảm

Trong số những nghệ sĩ miệt mài gắn bó với hoạt động này có nghệ nhân Đàm Thanh Hiền, một cô giáo dân tộc Tày đồng thời là nghệ sĩ đàn tính, hát then. Vào những ngày cuối tuần, chị cùng đồng nghiệp lại xuống hồ Nà Nưa, cất tiếng then ngọt ngào phục vụ du khách.

Nghệ nhân Đàm Thanh Hiền tâm sự: “Ở nhà, tôi vẫn dạy cho con mình hát then, gảy đàn tính. Tôi muốn các con biết trân trọng, yêu quý di sản của dân tộc. Bởi chỉ khi thế hệ trẻ tiếp nối, nét đẹp văn hóa này mới có thể trường tồn”.

Với nghệ nhân Đàm Thanh Hiền, niềm vui không chỉ đến từ thù lao biểu diễn, mà còn từ ánh mắt say mê của du khách khi lần đầu được trải nghiệm then, tính ngay giữa không gian lịch sử. “Tôi hy vọng, ai đã một lần đến Tân Trào, hãy thử trải nghiệm bơi mảng nghe hát then, đàn tính. Đó là cách để hiểu và yêu hơn quê hương cách mạng này”, chị chia sẻ.

Điều khiến nhiều du khách ấn tượng không chỉ là khung cảnh hồ nước mênh mang, cây xanh soi bóng, mà còn là sự giao hòa giữa nghệ thuật và thiên nhiên. Tiếng đàn tính vang lên, khi trầm khi bổng, như lời kể của núi rừng. Giọng then ngân nga, dìu dặt, đưa người nghe đi qua bao cung bậc cảm xúc, lúc tha thiết, lúc rộn ràng, lúc trầm lắng, lúc bay bổng.

Đặc biệt, trên hồ còn có mô hình đàn tính khổng lồ để du khách chụp ảnh lưu niệm, một biểu tượng sinh động của loại hình nghệ thuật đặc trưng. Đây là cách làm du lịch sáng tạo, vừa quảng bá văn hóa, vừa tạo dấu ấn riêng cho điểm đến.

Kể từ năm 2022, chính quyền huyện Sơn Dương và tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với cộng đồng địa phương xây dựng sản phẩm du lịch “bơi mảng nghe hát then, đàn tính”. Mục tiêu không chỉ là thu hút khách du lịch, tạo sinh kế cho người dân, mà quan trọng hơn là góp phần bảo tồn, lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống.

Sự chung tay của cộng đồng và chính quyền đã biến hồ Nà Nưa thành điểm nhấn độc đáo trong hành trình về nguồn tại Tuyên Quang. Mỗi chuyến đi mảng, mỗi khúc then, tiếng tính cất lên, chính là một cách “kể chuyện” đầy xúc cảm về mảnh đất, con người nơi đây.

Nếu có dịp đến với Tuyên Quang, quê hương cách mạng, du khách đừng bỏ qua trải nghiệm “bơi mảng nghe hát then, đàn tính” trên hồ Nà Nưa. Đó không chỉ là một hoạt động du lịch, mà còn là một hành trình văn hóa, hành trình để lắng nghe tiếng lòng của núi rừng, để cảm nhận sức sống của di sản giữa đời thường.

Từ những bè mảng thô sơ, từ tiếng hát then ngọt ngào và tiếng đàn tính ngân nga, hồ Nà Nưa đã và đang trở thành điểm hẹn độc đáo, kết nối quá khứ và hiện tại, truyền thống và hiện đại, để mỗi du khách khi rời đi đều mang theo trong tim một tình cảm ấm áp, một ký ức khó quên về đất và người Tuyên Quang.

Hồng Hạnh