Xu hướng phát triển du lịch bền vững

Một khu resort tuân thủ các điều kiện du lịch bền vững tại Maldives. Ảnh: RIA NOVOSTI

Du lịch không phát thải carbon

Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), du lịch bền vững là “du lịch đáp ứng nhu cầu của du khách, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, văn hóa, cộng đồng địa phương và mang lại lợi ích kinh tế lâu dài”. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, các điểm đến như Maldives và Iceland đang tiên phong trong chuyển đổi sang mô hình du lịch không phát thải carbon, đặt ra chuẩn mực mới cho ngành du lịch toàn cầu.

Ngành du lịch đóng góp 8 - 10% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu, theo báo cáo của UNWTO và Hội đồng Du lịch & Lữ hành Thế giới (WTTC) năm 2024. Sự gia tăng ô nhiễm, cùng các vấn đề như rác thải, suy thoái hệ sinh thái và xáo trộn văn hóa bản địa đã thúc đẩy các quốc gia và doanh nghiệp du lịch tìm kiếm các giải pháp bền vững. Maldives, một quốc đảo dễ bị tổn thương bởi nước biển dâng và Iceland, với hệ sinh thái Bắc Cực nhạy cảm, là hai thí dụ điển hình về cách các điểm đến đang tái định hình ngành du lịch để đạt được mục tiêu không phát thải carbon.

Theo The Guardian, Maldives, quốc đảo với hơn 1.000 đảo san hô, là một trong những điểm đến đầu tiên trên thế giới cam kết đạt mức phát thải carbon trung tính. Maldives đặt mục tiêu thay thế hoàn toàn năng lượng hóa thạch bằng năng lượng tái tạo vào năm 2030, một phần thông qua việc sử dụng năng lượng Mặt trời, gió tại các khu nghỉ dưỡng. Hơn 70% trong số 150 khu nghỉ dưỡng tại Maldives đã lắp đặt các tấm pin năng lượng Mặt trời, giảm 30% lượng khí thải carbon từ hoạt động du lịch so năm 2015. Ngoài ra, các khu nghỉ dưỡng được yêu cầu thực hiện đánh giá tác động môi trường nghiêm ngặt, với diện tích xây dựng không vượt quá 30% diện tích đảo.

Khu nghỉ dưỡng Soneva Fushi của Maldives được kênh truyền hình National Geographic đánh giá là hình mẫu của du lịch bền vững. Soneva Fushi sử dụng hệ thống lọc nước biển thành nước ngọt, thu gom nước mưa, tái chế 90% chất thải rắn. Khu nghỉ dưỡng đạt chứng nhận Travelife Gold, một tiêu chuẩn quốc tế về du lịch bền vững, nhờ các nỗ lực giảm thiểu rác thải nhựa, bảo vệ rạn san hô. “Chúng tôi không chỉ muốn giảm tác động đến môi trường, mà còn muốn tái tạo hệ sinh thái. Du lịch phải mang lại giá trị tích cực cho thiên nhiên và cộng đồng địa phương”, Sonu Shivdasani, CEO Soneva, chia sẻ.

Maldives cũng triển khai các chương trình bảo tồn sinh vật biển như dự án bảo vệ rùa biển, cá mập voi, với sự tham gia của du khách. Các tour lặn biển có hướng dẫn viên tại Maldives không chỉ giáo dục du khách về đa dạng sinh học mà còn tài trợ các dự án khôi phục rạn san hô, với hơn 10.000 cây san hô được trồng lại năm 2024.

Mặc dù đạt được nhiều tiến bộ, Maldives vẫn đối mặt những thách thức lớn. Việc vận chuyển du khách bằng máy bay và tàu thủy, chiếm 60% tổng lượng phát thải từ du lịch tại quốc đảo này, vẫn là rào cản lớn trong mục tiêu không phát thải carbon. Ngoài ra, chi phí chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và xử lý chất thải là gánh nặng tài chính đối với các khu nghỉ dưỡng nhỏ. “Maldives có tham vọng lớn, nhưng chúng tôi cần sự hỗ trợ quốc tế để tài trợ cho các dự án xanh”, Aishath Nahula - Bộ trưởng Du lịch Maldives, nhấn mạnh.

Hơn nữa, sự phụ thuộc vào du lịch, chiếm 28% GDP của Maldives, khiến quốc gia này dễ bị tổn thương trước các biến động kinh tế và khí hậu. Nước biển dâng, dự kiến làm ngập 80% diện tích Maldives vào 2050 nếu không có hành động kịp thời, đe dọa trực tiếp đến ngành du lịch. Chuyên gia Elizabeth Becker cảnh báo: “Maldives đang đi đúng hướng, nhưng du lịch bền vững cần được hỗ trợ bởi các chính sách toàn cầu để giảm phát thải từ hàng không và vận tải biển”.

Tạo giá trị tích cực

Iceland, với cảnh quan địa nhiệt, núi lửa và sông băng độc đáo, trở thành điểm đến tiên phong trong du lịch không phát thải carbon. Theo CNN, Iceland sản xuất gần 100% điện năng từ các nguồn địa nhiệt và thủy điện, khiến ngành du lịch của quốc gia này có lượng phát thải carbon thấp nhất trong số các điểm đến châu Âu. Các khách sạn và công ty lữ hành tại Iceland như Icelandair, cam kết đạt mức phát thải carbon trung tính vào 2030 thông qua sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) và bù đắp carbon thông qua trồng rừng.

Một sáng kiến nổi bật là chương trình “Iceland Carbon Fund”, được Chính phủ Iceland thành lập năm 2020 nhằm tài trợ các dự án tái tạo môi trường. Quỹ này đã giúp trồng hơn 2 triệu cây từ năm 2020, bù đắp 50.000 tấn CO2 mỗi năm. Du khách được khuyến khích tham gia các hoạt động như trồng cây hoặc làm sạch bãi biển, với hơn 20.000 du khách tham gia trong năm 2024, theo báo cáo của tờ Visit Iceland.

Công ty lữ hành Intrepid Travel triển khai các tour du lịch không phát thải carbon tại Iceland, sử dụng xe điện, xe đạp để khám phá Vườn Quốc gia Thingvellir và thác Seljalandsfoss. “Chúng tôi muốn du khách không chỉ chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Iceland mà còn góp phần bảo vệ nó. Du lịch bền vững không chỉ là giảm tác động, mà là tạo ra giá trị tích cực”, James Thornton - CEO của Intrepid Travel, nhấn mạnh.

Iceland có dân số nhỏ, chỉ khoảng 370.000 người và văn hóa bản địa của họ, với các truyền thống như kể chuyện dân gian và ẩm thực truyền thống, đang chịu áp lực từ lượng du khách tăng nhanh. Theo The New York Times, Iceland đã đón 2,3 triệu du khách vào năm 2023, gấp hơn 6 lần dân số bản địa, gây ra tình trạng quá tải tại các điểm tham quan như Blue Lagoon. Điều này dẫn đến những lo ngại về việc thương mại hóa văn hóa, khi các lễ hội truyền thống bị biến thành sản phẩm du lịch đại trà.

Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ Iceland đã triển khai các chương trình du lịch cộng đồng, khuyến khích du khách trải nghiệm cuộc sống tại các trang trại địa phương và tham gia những lớp học nấu ăn truyền thống. Các chương trình này không chỉ giúp bảo tồn văn hóa mà còn mang lại thu nhập trực tiếp cho người dân địa phương, với 15% tổng doanh thu du lịch Iceland năm 2024 đến từ các hoạt động cộng đồng.

Theo Reuters, cả Maldives và Iceland đang tận dụng công nghệ năng lượng tái tạo để giảm phát thải carbon. Tại Maldives, các hệ thống pin Mặt trời và turbine gió được lắp đặt tại hơn 100 khu nghỉ dưỡng, giảm 25% chi phí năng lượng và phát thải. Iceland, với lợi thế địa nhiệt, triển khai các hệ thống sưởi ấm địa nhiệt cho các khách sạn và nhà nghỉ, giảm 90% lượng khí thải từ sưởi ấm so với các hệ thống truyền thống.

Công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và Dữ liệu lớn (Big Data) đang được sử dụng để quản lý tác động của du lịch. Tại Iceland, Visit Iceland sử dụng AI để dự đoán lưu lượng du khách và phân bổ tài nguyên, tránh tình trạng quá tải tại các điểm tham quan. Hệ thống này giảm 15% tác động môi trường tại các điểm du lịch nổi tiếng như Geysir. Tại Maldives, công nghệ blockchain được thử nghiệm để minh bạch hóa chuỗi cung ứng du lịch, bảo đảm các sản phẩm và dịch vụ đáp ứng tiêu chuẩn bền vững.

Cùng với đó, các ứng dụng di động và nền tảng số được sử dụng để giáo dục du khách về du lịch bền vững. Tại Iceland, ứng dụng “Green Travel Iceland” cung cấp thông tin các hoạt động thân thiện môi trường, khuyến khích du khách bù đắp carbon. Maldives sử dụng các chiến dịch truyền thông để nâng cao nhận thức bảo vệ rạn san hô, với hơn 50.000 du khách tham gia các chương trình giáo dục năm 2024.

Theo Zurab Pololikashvili, Tổng Thư ký UNWTO, “du lịch bền vững không chỉ là một xu hướng, mà còn là trách nhiệm toàn cầu. Các điểm đến như Maldives và Iceland đang cho thấy du lịch có thể vừa phát triển kinh tế, vừa góp phần bảo vệ hành tinh của chúng ta”. Việc kết hợp hiệu quả giữa chính sách, ứng dụng công nghệ và sự tham gia của cộng đồng sẽ là chìa khóa để bảo đảm du lịch bền vững trong tương lai.

Bạch Dương (Biên dịch)