Định Hóa (Thái Nguyên) - mảnh đất của lịch sử
Định Hóa nằm ở trung tâm vùng Việt Bắc, có nhiều đường bộ đi các địa phương có thể lên biên giới phía Bắc, đi Tây Bắc, Đông Bắc tới trung du, xuống đồng bằng thuận lợi. Từ xa xưa về mặt quân sự Định Hóa luôn là địa bàn chiến lược quan trọng, tiến có thể đánh, lui có thể giữ. Để tồn tại và phát triển, nhân dân Định Hóa ngoài việc phải đấu tranh chế ngự thiên nhiên còn phải thường xuyên đấu tranh chống giặc ngoại xâm.
Trong gần 10 thế kỷ (thế kỷ I đến thế kỷ X) dưới ách thống trị của phong kiến Trung Quốc nhân dân Định Hóa góp phần cùng nhân dân cả nước kiên cường, bền bỉ chống lại ách nô dịch và âm mưu đồng hóa của chúng. Gần 10 thế kỷ tiếp theo (thế kỷ XI đến thế kỷ XVIII) các dân tộc Định Hóa lại cùng nhân dân cả nước đánh bại nhiều cuộc xâm lược của ngoại bang.
Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, sau khi chiếm thành Thái Nguyên tháng 5/1884 và bình định các vùng lân cận, tháng 10/1886 Pháp đánh chiếm Định Hóa. Trước sự xâm lược của thực dân Pháp nhân dân Định Hóa lại đoàn kết vùng lên chống Pháp. Sau khi Đảng ta ra đời, dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào cách mạng ở Định Hóa phát triển mạnh mẽ. Cùng với nhân dân cả nước tháng 8/1945 nhân dân các dân tộc trong huyện nổi dậy giành chính quyền cách mạng.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp thần thánh của dân tộc, do có vị trí chiến lược đặc biệt Định Hóa được chọn làm căn cứ địa nơi các cơ quan đầu não kháng chiến, các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, và Nhà nước ở và làm việc. Tháng 5/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh về ATK Định Hóa, người đặt đại bản doanh ở đồi Khau Tý xã Điềm Mặc. Xã Phú Đình là nơi Bác ở nhiều lần trong nhiều năm tháng, cùng Trung ương Đảng, Chính phủ, Bộ Tổng tư lệnh có những quyết định quan trọng: Nà Lọm là nơi Bác chủ trì họp Hội đồng Chính phủ, làm lễ thụ phong quân hàm Đại tướng cho đồng chí Võ Nguyên Giáp. Đồi Tỉn Keo dưới chân đèo De là nơi Bác chủ trì Hội nghị Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ, đồi Nà Đình, Khuôn Tát là nơi Bác ở và làm việc nhiều thời kỳ, nơi các đồng chí Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp… thường đến làm việc với Bác…Tại ATK Định Hóa, Tổng bí thư Trường Chinh và Văn phòng Trung ương Đảng chủ yếu làm việc trong các bản làng, các vạt rừng ở xã Điềm Mặc, xã Phú Đình…Nhiều cơ quan Trung ương đều ở và làm việc tại Định Hóa…
Mảnh đất ATK Định Hóa trong những năm kháng chiến còn là nơi ra đời nhiều chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, nơi tổ chức nhiều hội nghị quan trọng của Trung ương Đảng, Hội đồng Chính phủ, Mặt trật Việt Minh, mặt trật Liên Việt…Trong những năm tháng ấy, nhân dân các dân tộc Định Hóa đã nhường nhà, giúp đỡ bảo vệ an toàn cho các cơ quan đầu não của Đảng và Nhà nước.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, trên 3.000 con em nhân dân các dân tộc Định Hóa đã lên đường cầm súng bảo vệ Tổ quốc, hàng trăm người đã chiến đấu hy sinh anh dũng hoặc để lại một phần thân thể nơi chiến trường. Với nhiều đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhân dân và lực lượng vũ trang huyện Định Hóa và nhiều xã trong huyện được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Đến với Định Hóa là đến với vùng đất của lịch sử. Khu di tích lịch sử ATK Định Hóa trong thời kỳ chống Pháp nơi ở và làm việc của chủ tịch Hồ Chí Minh, nơi ở và làm việc của đồng chí Trường Chinh, nơi thành lập Việt Nam Giải phóng quân, Nhà tù Chợ chu… đã được xếp hạng cấp Quốc gia, được phục hồi tôn tạo để hàng năm đón tiếp lớp lớp du khách hành hương về nguồn cội.
