Thành Nhà Hồ - một kiệt tác độc đáo của nhân loại
Sau 6 năm xây dựng hồ sơ và đệ trình UNESCO (2006 - 2011), chiều ngày 27/6/2011, từ cuộc họp lần thứ 35 của Ủy ban Di sản thế giới thuộc tổ chức UNESCO (diễn ra tại Pháp), tin mừng đã đến với người dân Thanh Hóa nói riêng và cả nước nói chung: Thành Nhà Hồ được công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Thành Nhà Hồ còn có tên gọi khác là thành Tây Đô hay thành Tây Giai, được Hồ Quý Ly xây dựng vào năm 1397. Nơi đây từng là trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa - xã hội của nước Đại Việt vào cuối thế kỷ XIV đầu thế kỷ XV. Thành Nhà Hồ mang trong mình những bí ẩn về một công trình kiến trúc độc đáo, kiệt xuất của Việt Nam và nhân loại. Chỉ trong vòng 3 tháng, Hồ Quý Ly đã cho xây xong thành trên đất An Tôn (thuộc địa phận hai xã Vĩnh Tiến và Vĩnh Long, huyện Vĩnh Lộc) - nơi địa hình vùng núi chật hẹp, hẻo lánh, có phong thủy đẹp: lưng tựa núi, mặt giáp sông; tọa lạc trên một khu đất có vùng lõi và vùng đệm rộng 5.234 ha bao gồm toàn bộ tòa Thành đá, La Thành, Hào Thành, các di tích khảo cổ dưới lòng đất, các làng cổ, các di tích chùa - đền, hang động liên quan đến Thành Nhà Hồ, toàn bộ cảnh quan núi non, sông nước liên quan đến địa hình phong thủy hầu hết vẫn còn như nguyên vẹn.
Đứng trước tòa thành bằng đá uy nghi, đồ sộ trường tồn hằng bao thế kỷ, lớp lớp rêu phong phủ bụi càng tôn lên dáng vẻ cổ kính và độc đáo của người xưa để lại ghi tạc vào thời gian. Thành được xây dựng trên bình đồ kiến trúc gần vuông, giống như kiến trúc Đại La và Hoàng Thành; hai mặt Nam - Bắc dài hơn 900m, Đông - Tây dài hơn 700m, tường thành cao trung bình từ 7-8m; bên trong ốp đất, bên ngoài có hào sâu; có hệ thống bốn cửa ở các mặt thành xây cuốn vòm, trong đó cổng phía Nam lớn nhất với chiều rộng tới 38m, cao 10m cùng 3 mái vòm lớn. Có thể ước tính, tổng khối lượng đá được sử dụng để xây thành là khoảng 20.000m3 và gần 100.000m3 đất được đào đắp.
Điều bí ẩn không chỉ nằm ở bốn bức tường thành đồ sộ và những cổng vòm cong cong ở bốn phía, mà còn độc đáo bởi thành được xây từ những khối đá tảng cực lớn, có khối dài 4-5m; cao 1,2m; nặng tới hơn 15 tấn, đục đẽo tinh xảo, vuông vức, chồng khít lên nhau một cách tự nhiên mà không cần dùng đến chất kết dính, vẫn bảo đảm độ bền vững qua mấy trăm năm trường tồn “trơ gan cùng tuế nguyệt”. Bốn cổng thành còn được xếp với nhau bởi các phiến đá theo hình múi cam, có kích thước rất lớn; đã chứng tỏ kỹ thuật ghép đá đạt đến trình độ cao và vẫn còn nhiều điều bí ẩn như các nhà khoa học, nghiên cứu từng ghi nhận. Vì thế, tự nhiên nhưng không phải ngẫu nhiên, Thành Nhà Hồ trở thành một công trình có giá trị nổi bật toàn cầu với kiến trúc kiểu kinh thành phương Đông, thể hiện sự giao thoa văn hóa giữa Việt Nam và các nước trong khu vực Đông - Nam Á; vừa là pháo đài quân sự, gắn kết tài tình giữa công trình kiến trúc với cảnh quan văn hóa và thiên nhiên, được thế giới thừa nhận. Trong đó, kỹ thuật xây dựng thành công các bức tường thành bằng đá lớn đã phát huy ảnh hưởng của nó tới kỹ thuật xây dựng nhiều tòa thành sau đó ở khu vực, mà thế giới xem đó như một hiện tượng đột khởi “vô tiền khoáng hậu” trong lịch sử xây dựng kiến trúc thành quách Việt Nam và khu vực. Đây cũng là một trong số ít các di tích kinh thành chưa chịu nhiều tác động của quá trình đô thị hóa, còn được bảo tồn gần như nguyên vẹn cả trên mặt đất và trong lòng đất về cảnh quan cũng như quy mô kiến trúc cho đến ngày nay.
Đại diện của UNESCO tại Việt Nam - Bà Katherine Muller Marin, có lần đi thực tế tại Thành Nhà Hồ, đã rất ấn tượng với việc xây thành bằng cách gắn những phiến đá rất lớn lại với nhau mà không cần đến một chất kết dính nào trong một khoảng thời gian rất ngắn, lại thực hiện hoàn toàn bằng sức người...
Người dân Thanh Hóa nói riêng và người dân cả nước nói chung, bên cạnh niềm tự hào, càng nâng lên ý thức, trách nhiệm bảo tồn và phát huy những giá trị của di sản, bằng việc góp phần đẩy mạnh quảng bá hình ảnh, giá trị lịch sử, văn hoá và kiến trúc nổi bật của Thành Nhà Hồ tới bạn bè trong nước và quốc tế.
Nguồn: Báo Thanh Hóa
