Bảo tàng Hồ Chí Minh được khởi công xây dựng vào ngày 31/8/1985, phía sau Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và khánh thành ngày 19/5/1990, đúng vào dịp kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, với sự giúp đỡ chí tình của nhân dân Liên Xô. Tòa nhà bảo tàng là khối hình vuông vát góc, cao 3 tầng, mỗi chiều dài 70m, mang biểu tượng một bông sen trắng thanh tao, gợi nhớ tới Làng Sen - quê hương của Người. Mặt trước Bảo tàng, phía trên có hình vuông 8m, mỗi cạnh là bức phù điêu lớn hình quốc kỳ và búa liềm thể hiện tư tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Bước vào cửa chính của bảo tàng là Gian mở đầu (còn được gọi là Gian long trọng). Gian long trọng là trung tâm của tòa nhà rất trang nghiêm nhưng mang phong cách giản dị, gian này có chiều cao hơn 9m, trần vòm tượng trưng cho bầu trời, sàn trang trí hoa lá 4 mùa đất nước. Trung tâm của gian long trọng là nơi đặt tượng đồng của Hồ Chủ tịch, đằng sau là cây đa, mặt trời, tượng trưng cho ánh sáng và sự trường tồn.

Bảo tàng có hơn 12 vạn tài liệu và hiện vật về Chủ tịch Hồ Chí Minh đang được bảo quản, trưng bày, giới thiệu cho đồng bào cả nước và khách quốc tế về thời đại Hồ Chí Minh với 3 nội dung chính: Cuộc đời, sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân Việt Nam thực hiện Di chúc của Người; Đất nước và con người Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc trong thời đại Hồ Chí Minh; Các mốc lịch sử thế giới có ảnh hưởng lớn đến Việt Nam từ giữa thế kỷ XIX đến ngày nay.

Toàn bộ hiện vật, tài liệu, tranh ảnh được trưng bày tại bảo tàng là sự kết hợp giữa thủ công và hiện đại, sự gắn kết hài hòa giữa cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Bác Hồ với dân tộc và thời đại, trong đó những cống hiến lớn lao của Người được thể hiện ở vị trí trung tâm và đậm nét nhất. Với 8 chủ đề lớn, phản ánh cuộc đời và sự nghiệp vĩ đại của Hồ Chủ tịch từ khi sinh ra cho đến lúc qua đời. Tất cả tư liệu, hình ảnh, hiện vật được trưng bày một cách có hệ thống, sinh động giúp người xem hiểu thấu đáo về cuộc đời và sự nghiệp của Người.

Bảo tàng Hồ Chí Minh là trung tâm quan trọng và đầy đủ bậc nhất nghiên cứu về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bảo tàng còn là nơi thu hút nhiều học giả, nhà khoa học, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đến tìm hiểu và nghiên cứu về Bác Hồ. Không những vậy, đây còn là nơi lưu giữ tài liệu, hiện vật, phim, ảnh gốc về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là tài sản vô giá của dân tộc Việt Nam trong việc giáo dục chủ nghĩa yêu nước, học tập tư tưởng, đạo đức trong sáng của Chủ tịch Hồ Chí Minh; bồi dưỡng các thế hệ người Việt Nam kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Người.

Theo ước tính, mỗi năm Bảo tàng đón tiếp khoảng 1 triệu lượt người đến tham quan, trong đó có hàng trăm nghìn lượt khách quốc tế đến từ khắp các châu lục.

Bảo tàng Hồ Chí Minh không chỉ là nơi lưu giữ những minh chứng về hành trình trong cuộc đời của Hồ Chí Minh, mà nơi đây còn thể hiện tấm lòng của mỗi người dân Việt Nam đối với công lao của Người./.