Yên Bái: Phục dựng nghi lễ đặt tên cho con của dân tộc Thái đen
Mỗi vùng miền, mỗi dân tộc trong cộng đồng người Việt đều có những bản sắc văn hóa riêng. Đặc biệt khi nói về vùng đất Yên Bái không thể không nhắc đến những nét văn hóa đặc sắc của tộc người Thái với những điệu xòe, những nét văn hóa ẩm thực độc đáo, những điệu khắp trữ tình và thiên truyện thơ tình nổi tiếng. Song không chỉ có thế, người Thái nơi đây còn lưu giữ nhiều phong tục tập quán độc đáo. Một trong những phong tục độc đáo về chu trình đời người được người Thái đen vùng này lưu giữ qua nhiều đời, đó là Nghi lễ đặt tên cho con.
Người Thái có câu ca: “Lụk nháư khửn tiếng po táng po/Nó nháư khửn tiếng tắm táng lắm” - có nghĩa là: “Con lớn bằng bố thay bố/ Măng lớn thành cây thay cây”. Bởi vậy các bậc ông bà, cha mẹ đều cân nhắc rồi đặt cho con cháu một cái tên phù hợp với ước nguyện và hoàn cảnh, mong đứa trẻ lớn lên sẽ có một cuộc sống đầy đủ, ấm no và hạnh phúc.
Lễ đặt tên được tổ chức trong lễ: “Nhá phay” - tức lễ thôi sưởi lửa cho sản phụ, đồng thời là lễ cùng vía đầu tiên trong chu trình đời người của người Thái đen. Trong lễ thôi sưởi lửa này cháu bé sẽ được ông bà ngoại đặt tên, từ nay trở đi chính thức là một thành viên trong gia đình được thần linh, tổ tiên và cộng đồng khẳng định.
Trong lễ: “Nhá phay” này trẻ sơ sinh được đặt tên, mỗi cái tên đều chuyên chở những hy vọng, niềm tin vào tương lai đứa trẻ. Mỹ tục này được các thế hệ người Thái đen duy trì như một nét đẹp văn hóa. Mỗi thành viên thêm vững tin vào cuộc sống, kính yêu các bậc sinh thành, để rồi sống tốt hơn, có trách nhiệm hơn.
Đặt tên cho trẻ mới ra đời trong lễ cũng vía đầu tiên là nét văn hóa mang đậm đà bản sắc của người Thái, ngoài góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc còn mang nhiều ý nghĩa nhân văn sâu sắc, nhắc nhờ đời con đời cháu của mình luôn nhớ về cuội nguồn nhớ về truyền thống tốt đẹp của cha ông, tuy nhiên ngày nay phong tục đó đã bị mai một nhiều và dần bị mất đi.
Việc phục dựng nghi lễ đặt tên cho con của người Thái đen tại huyện Trạm Tấu, Yên Bái nhằm phát huy giá trị và lưu giữ giá trị văn hóa độc đáo trong kho tàng di sản văn hóa của địa phương đồng thời tuyên truyền vận động nhân dân nâng cao ý thức trong việc gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc khuyến khích cộng đồng các dân tộc thiểu số tăng cường hơn nữa việc phát huy và gìn giữ di sản văn hóa đặc trưng của dân tộc mình.
Mặt khác đây cũng là cơ sở để lựa chọn đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch đưa và danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Yên Bái đang nghiên cứu, bảo tồn, phục dựng Nghi lễ đặt tên cho con của dân tộc Thái đen, huyện Trạm Tấu ngay trong thời gian tới./.
