Đặc sản cơm Pồi ở buôn làng Chứt

Cũng như các dân tộc khác trong vùng, lương thực chủ yếu của đồng bào Chứt là ngô, sắn, lúa nương và các loại củ quả (chất có bột) được khai thác trong rừng và món cơm Pồi được xem như sự tổng hòa tất cả những tinh túy của các loại thực phẩm đó. Một cách cụ thể, món cơm này là sự kết hợp của rất nhiều loại nguyên liệu được nuôi trồng ngay trong vườn nhà hay trên nương rẫy - từ ngô hạt, lúa nếp nương đến sắn củ...

Để nấu cơm Pồi, người ta phải chọn lựa nguyên liệu kỹ càng. Ngô hạt ngâm nước trong khoảng nửa ngày, vớt ra để ráo, rồi cho vào cối giã mịn; lúa nếp nương giã loại bỏ vỏ trấu rồi giã gạo mịn thành bột; sắn củ bóc vỏ, thái mỏng, ép giập, vắt kiệt nước. Khi các nguyên liệu đã chuẩn bị xong, đồng bào trộn đều nguyên liệu với một ít nước lã, muối rồi cho vào ống tre, lấy lá chuối rừng nút chặt phần miệng để giữ nhiệt cho cơm mau chín.

Khâu chọn ống tre cũng đóng vai trò rất quan trọng, ảnh hưởng đến chất lượng của cơm Pồi. Để cho ống tre khỏi nứt, đồng bào Chứt dùng dao tước bỏ phần vỏ cứng bên ngoài của ống tre. Những ống tre đặt trên lửa than độ một giờ đồng hồ. Đến lúc có mùi thơm toả ra là cơm Pồi đã chín. Cách nấu này giống với cách nấu cơm lam của đồng bào một số dân tộc vùng cao phía Bắc như Thái, Dao, Mường... có khác chăng chính là ở thành phần nguyên liệu.

Ngoài cách nấu cơm Pồi theo dạng thức nướng than còn có một số cách nấu khác. Đó là phương thức luộc ống, bỏ các ống tre có đựng cơm Pồi vào nồi, dựng miệng ống có bịt lá chuối lên trên, đổ nước vào đun cho đến khi nào toả ra mùi thơm là cơm chín. Hoặc phương thức cách thủy tiện dụng theo lối đồ xôi bằng chõ của người Kinh đó là nguyên liệu được cho vào chiếc chõ bằng gỗ, giữa chõ đặt một tấm phên nứa, lót lá chuối rừng trước khi đổ nguyên liệu vào đồ lên.

“Có nhiều cách làm cơm Pồi nhưng ngày nay, người Chứt ta ưng nhất vẫn là phương thức nướng than, bởi nó đem lại cho món cơm hương vị đặc biệt nhất, vừa có vị thơm của lớp lụa tre rừng vừa có độ dẻo của gạo nếp, độ bùi của các nguyên liệu khác...” - già làng A Hui Tăng (79 tuổi ở xã Dân Hóa, huyện Minh Hóa) chia sẻ.

Già Tăng còn kể rằng, ngày trước người Chứt thường ăn cơm Pồi với canh rau rừng, nấu với các loại cá, ốc hoặc thịt thú rừng chặt thành miếng vừa phải đem nướng hay ướp muối, cho vào ống tre vùi trong lửa than. Bây giờ thì thói quen ăn uống của bà con đã có nhiều thay đổi nên cơm Pồi cũng được ăn cùng với nhiều loại thức ăn phong phú, đa dạng hơn và người ta cũng “ngại hơn” khi cầu kỳ trong cách lựa chọn nguyên liệu để làm cơm Pồi./.