Phát triển du lịch cộng đồng trên Vịnh Hạ Long

Ngoài những giá trị ngoại hạng, mang tính toàn cầu, vùng di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long còn là một trong những cái nôi cư trú của người Việt cổ. Theo các nhà khoa học, đây là một nền văn hoá có những đặc trưng riêng, phân bố tập trung tại một khu vực độc lập nhưng không hề biệt lập, nó gắn liền với những nền văn hoá Hoà Bình - Bắc Sơn nổi tiếng của dân tộc. Cho đến nay, các nhà khảo cổ đã xác định, lịch sử văn hoá Hạ Long với 3 nền văn hoá khảo cổ kế tiếp nhau, từ hậu kì đá cũ, sơ kỳ đá mới đến hậu kỳ đá mới cách ngày nay từ 18.000 năm đến 3.500 năm, đó là văn hoá Soi Nhụ, văn hoá Cái Bèo và văn hoá Hạ Long. Ngày nay, những giá trị của nền văn hoá ấy tiếp tục được duy trì và phát triển cùng với sự tồn tại của cộng đồng ngư dân sống trên vịnh tại các làng chài như: Ba Hang, Hoa Cương, Bồ Nâu, Cửa Vạn, Vông Viêng v.v... Hầu hết cộng đồng ngư dân Hạ Long vẫn sống bằng nghề chài lưới và còn giữ được nhiều phong tục mang đặc trưng của cư dân vùng biển. Vì thế, việc phát triển mô hình du lịch cộng đồng tại đây không chỉ là đã giới thiệu đến du khách mà còn là biện pháp để người dân ý thức được sự cần thiết của việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hoá truyền thống. Từ chiếc thuyền mang dáng dấp cổ xưa đến các phương tiện và cách đánh bắt các loại hải sản, cách chữa bệnh từ cây cỏ trên núi; từ phong tục cưới hỏi đến việc sinh nở, chăm sóc và nuôi dạy trẻ em trên biển; từ việc sinh hoạt, ăn ở, nấu nướng của nhiều thế hệ trên cùng một con thuyền lênh đênh đến việc dựng những ngôi nhà nổi có phần hiện đại v.v... Tham gia du lịch cộng đồng tại vùng vịnh Hạ Long, du khách không chỉ được xem, thưởng thức mà còn được hoà mình vào các giá trị văn hoá bản địa. Du khách sẽ được trải nghiệm cùng ngư dân trong cuộc sống sinh hoạt và sản xuất hàng ngày; được nghe các câu hò sau những ngày ra khơi đánh bắt hải sản, những lời hát giao duyên vào những đêm trăng; được thưởng thức các món ăn đặc sản biển và được nghe giới thiệu các giá trị nhân văn truyền thống, tự nhiên của di sản Vịnh Hạ Long từ chính những ngư dân vạn chài Hạ Long thể hiện.

Mới đây, UBND tỉnh Quảng Ninh đã có chủ trương cho phép Ban Quản lý Vịnh Hạ Long nghiên cứu, xây dựng đề án phát triển du lịch cộng đồng tại làng chài Cửa Vạn - làng chài lớn nhất trên Vịnh Hạ Long. Mục đích của dự án là nhằm khôi phục, gìn giữ những giá trị văn hoá nhân văn truyền thống; giới thiệu, quảng bá các giá trị văn hoá vật thể, phi vật thể đặc trưng tiêu biểu của cộng đồng ngư dân bản địa trong khu vực di sản đối với khách tham quan du lịch, góp phần bảo tồn, khai thác bền vững các giá trị di sản Vịnh Hạ Long; tạo sản phẩm du lịch mới hấp dẫn; hỗ trợ thêm sinh kế ổn định cho ngư dân địa phương.

Để mô hình du lịch cộng đồng ở vùng Vịnh Hạ Long có thể phát triển, trên tinh thần tham gia tự nguyện của cộng đồng ngư dân vạn chài, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã phối hợp với các ban, ngành liên quan tổ chức giúp đỡ bà con được tìm hiểu, tiếp cận về “du lịch cộng đồng” và tham quan thực tế tại một số điểm du lịch cộng đồng như Vườn quốc gia Xuân Thuỷ (Nam Định),Tam Cốc, Bích Động (Ninh Bình). Mặc dù đã tiếp cận với việc phát triển du lịch trên Vịnh Hạ Long, nhưng với mô hình du lịch cộng đồng, hầu hết bà con ngư dân trên Vịnh nói chung cũng như làng chài Cửa Vạn nói riêng đều cảm thấy rất phấn khởi khi được biết loại hình du lịch này sẽ phát triển ở Vịnh Hạ Long một ngày không xa.

Có thể nói, ở Hạ Long - Quảng Ninh, việc phát triển du lịch cộng đồng còn là một hướng tiếp cận mới, song đây chính là hướng tiếp cận phù hợp với xu thế phát triển trong lĩnh vực du lịch của khu vực và thế giới. Đặc biệt, khi các sản phẩm du lịch ở Vịnh Hạ Long chưa đa dạng, chưa thực sự hấp dẫn thì để kéo dài thời gian lưu trú của khách, loại hình du lịch cộng đồng ra đời sẽ góp phần làm đa dạng hơn sản phẩm du lịch ở đây. Với sự giúp đỡ, hỗ trợ của các cơ quan ban, ngành, chính quyền địa phương liên quan, đặc biệt sự tự nguyện tham gia nhiệt tình của bà con vạn chài Cửa Vạn, hy vọng dự án sớm được triển khai và đạt được hiệu quả.