Văn hóa ẩm thực của đồng bào Bana K’riêm: Sợi dây gắn kết cộng đồng

Rượu cần là món không thể thiếu trong các lễ hội của người Bana K’riêm.

Món nướng thường được người Bana K’riêm thực hiện theo nhiều cách khác nhau như: xuyên qua thanh tre nhọn để nướng, nướng trong ống tre, giang, lồ ô; gói trong các loại lá rồi nướng… Về đồ uống thì có lẽ rượu cần là món không thể thiếu trong tất cả các sự kiện quan trọng của mỗi gia đình cũng như cộng đồng. Ghè rượu cần luôn hiện diện trong các lễ hội làng, đám cưới, lễ mừng lúa mới… và cả khi có khách quý tới thăm nhà.

Tinh hoa ẩm thực của người Bana K’riêm được thể hiện rõ nhất trong lễ cưới hỏi. Trong lễ cưới người ta thường chuẩn bị khá nhiều món ăn với số lượng lớn, nhưng chủ đạo nhất vẫn là các món ăn chế biến từ thịt trâu và thịt heo. Thịt gà thường chỉ góp mặt trong lễ cúng trong đám cưới. Cách làm thịt gà của đồng bào Bana K’riêm khác với người Kinh. Nếu như người Kinh thường cắt tiết gà - trụng nước sôi - vặt lông, thì người Bana K’ riêm lại cắt tiết xong rồi đem nướng trên bếp lửa, nướng nguyên cả lông (tương tự như thui), sau đó đem ra vặt số lông còn sót lại.

Thịt heo nướng và thịt heo nấu canh xơ mít xanh là hai món quen thuộc trong đám cưới của người Bana. Cách chế biến và làm thịt heo cũng có những nét khác biệt với người Kinh. Heo sau khi chọc tiết xong được đưa lên bếp thui, sau đó treo lên cây cao, rồi vừa thui tiếp vừa cạo lông mà không trần qua nước sôi như người Kinh vẫn làm. Tương tự, cách thức mổ heo, pha thịt của đồng bào cũng khác - vì khuôn khổ trang báo có hạn, nếu có dịp người viết sẽ quay lại sau. Ngoài món thịt heo nướng, đồng bào còn chế biến món thịt heo luộc, một số món kèm với rau luộc, măng xào… để ăn kèm cho đỡ ngán.

Trong đám cưới của người Bana K’riêm, vui nhất và được chờ đợi nhiều nhất là Lễ mời cơm dân làng. Tất cả đồ ăn sẽ được bày ra để mời tất cả bà con dân làng cùng ăn. Không cần ai bảo ai, người thì xới cơm, người thì tách các xâu thịt nướng, người thì múc canh xơ mít… mỗi người một tay; rồi từng nhóm ngồi lại, cùng nhau ăn chung, vui tiệc đám cưới. Từ những cụ già cho đến những em bé đều tham gia một cách rất nhiệt tình. Trước khi đến dự lễ mời cơm, nhà nào trong làng cũng gùi đến một ghè rượu cần để chung vui với đám cưới cô dâu chú rể, do đó số lượng ghè rượu bà con đem đến rất nhiều, có khi cả hơn trăm ghè. Rượu này sẽ được dùng để mời khách tham dự lễ vui đám cưới vào buổi tối. Nhà nào cũng muốn mời khách uống ghè rượu của nhà mình càng nhiều thì càng mang lại may mắn. Có thể thấy từ cách thức chế biến món ăn, tổ chức ẩm thực đến cách thức thưởng thức của đồng bào Bana K’riêm đều giàu tinh thần cộng đồng, ẩm thực nhờ thế cũng tạo điều kiện, tạo môi trường, là dịp để đồng bào hiểu biết, gắn bó, đoàn kết với nhau hơn./.