Văn hóa ẩm thực của người Mông Bảo Yên
Bắp chuối được người Mông thái chỉ để nấu canh cá.
Sống trên núi cao, quanh năm đối mặt với gió, mưa, nắng và mây mù, cây ngô là “người bạn” thân thiết của đồng bào Mông Bảo Yên. Dù ở điều kiện nào, địa bàn nào và khí hậu ra sao, đồng bào Mông Bảo Yên vẫn không quên gieo trồng cây ngô trên những triền đất núi như gieo vào đó sự sống của mình. Chính vì vậy, món ăn được chế biến từ ngô khá phổ biến trong đời sống thường ngày của bà con. Với đặc thù dễ chế biến và để được lâu nên ngoài gạo, ngô được coi là thực phẩm chính của người Mông. Người Mông Bảo Yên dùng ngô để chế biến món ăn độc đáo và mang đậm bản sắc, đó là món mèn mén. Ngô được xay thành bột, trộn nước cho đủ ẩm rồi nhào bột đồ chín lần đầu, đổ ra cho nguội, lại cho một ít nước nhào đều và đồ tiếp lần nữa. Bột chín được đổ vào rá rồi dùng thìa xúc ăn với nước canh, rau, thịt và các thức ăn khác.
Ngoài món mèn mén, người Mông Bảo Yên còn dùng ngô để chế biến món bánh “láo khoải” hay còn gọi là “ráo khoải”. Người ta dùng bột ngô đồ chín rồi cho vào cối đá giã nhuyễn, sau đó cho ra bàn đá nặn thành những chiếc bánh hình bầu dục, có bề mặt từ 15 đến 20 cm, phết mỡ cùng mật ong trên bề mặt bánh. Bánh “ráo khoải” có thể để được dài ngày, khi ăn, người Mông cắt nhỏ, nướng trên than củi cho bánh phồng, thơm. Loại bánh này thường được người Mông Bảo Yên chế biến vào dịp lễ tết hoặc làm để bán vào chợ phiên. Ngoài ra, người Mông ở Bảo Yên thường dùng bột nếp để chế biến bánh dày.
Đồng bào Mông Bảo Yên còn có thói quen treo, sấy thịt lợn trên gác bếp. Những món ăn như thịt lợn sấy xào rau cải nương, thịt lợn muối luôn mang lại những dư vị đậm đà khi thưởng thức. Đồng bào Mông còn chế biến món “khâu nhục” trong các dịp lễ tết hoặc cưới hỏi. Còn thịt gà được chế biến thành các món như canh thịt gà, gà nướng... Những món ăn này được đồng bào Mông chế biến để tiếp khách quý từ phương xa đến hoặc vào dịp lễ hội của bản.
Món cá hấp lá vả.
Tuy không gần những con suối như đồng bào Tày nhưng trong vốn ẩm thực của người Mông Bảo Yên, món cá suối cũng là món ăn hấp dẫn. Cá được bắt từ những con suối nhỏ chảy quanh triền núi, đồng bào Mông chế thành các món như cá suối nướng giòn trên than củi, cá suối lam gói trong lá dong, cá suối nấu măng chua… Ngồi quây quần bên bếp lửa hồng, bữa ăn của gia đình người Mông thêm ấm áp.
Cùng với thức ăn mặn, các loại rau xanh cũng là món ăn không thể thiếu trong ẩm thực của đồng bào Mông. Cải được gieo trên các triền nương. Cải nương của người Mông Bảo Yên xanh ngắt, sạch và giòn. Đó là món rau chính để đồng bào chế biến các món như canh cải nương, cải nương xào thịt lợn sấy, món dưa cải nương… Ngoài ra, đồng bào Mông còn lấy từ rừng những loại rau như rau ngót rừng, các loại nấm, măng, hoa chuối, lõi chuối non, quả bứa, vả, dâu da, chôm chôm rừng thường được xào nấu hoặc ăn sống.
Trải qua bao cuộc mưu sinh, từ đời này sang đời khác, chuyện ăn, chuyện mặc đối với đồng bào Mông Bảo Yên không đơn thuần là nhu cầu về vật chất, mà đã trở thành những nét văn hóa mang đậm bản sắc./.
