Bảo tồn kiến trúc truyền thống trên cao nguyên đá Đồng Văn
Quần thể Phố cổ huyện Đồng Văn với lối kiến trúc truyền thống, được lợp bằng ngói âm dương. (Ảnh: Văn Phú)
Cao nguyên đá Đồng Văn là nơi cư trú của nhiều dân tộc thiểu số như: Mông, La Chí, Dao, Giấy, Lô Lô, Sán Dìu…Mỗi dân tộc có một truyền thống và bản sắc văn hóa đặc trưng, trong đó phải kể đến kiến trúc truyền thống nhà trình tường bằng đất có mái lợp bằng ngói âm dương. Đây là lối kiến trúc có từ lâu đời của đồng bào các dân tộc tại 4 huyện cao nguyên đá nhằm chống lại nhiệt độ lạnh giá của mùa đông và giữ cho không gian nhà ở được mát mẻ vào mùa hè. Nhưng lối kiến trúc truyền thống này hiện đang bị mai một dần do tác động của nhiều yếu tố, trong đó có sự thay đổi về kinh tế - xã hội. Hiện nay, do thời gian và tiện lợi, các ngôi nhà trình tường bằng đất truyền thống đã được xây bằng gạch nghiền từ bột đá và xi măng, mái ngói âm dương được thay bằng các tấm lợp proximang hoặc bằng các mái tôn. Với lối kiến trúc kiểu mới này đem lại sự tiện lợi, nhanh và giá rẻ nhưng nó lại không đáp ứng tốt khả năng chống lại cái rét của mùa đông và giữ mát vào mùa hè. Bên cạnh đó, lối kiến trúc mới cũng đang dần làm mất đi hình ảnh của những mái nhà truyền thống được làm bằng đất trình tường, lợp ngói âm dương và được bao quanh bằng những hàng rào đá xếp vững chắc.
Ngoài ra, khi cao nguyên đá Đồng Văn gia nhập mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu thì những giá trị truyền thống của cao nguyên đá cần được giữ gìn và bảo tồn như bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc, hiện trạng tự nhiên của các vỉa đá, các đồi núi đá, các mạch đá và lối kiến trúc truyền thống về nhà ở của đồng bào các dân tộc… Những vấn đề này đã được các chuyên gia đề xuất, khuyến nghị và các ngành chức năng của Hà Giang cũng đã có nhiều biện pháp bảo tồn. Trong thời gian qua, tỉnh Hà Giang đã triển khai công tác bảo tồn các kiến trúc truyền thống tại 4 huyện cao nguyên đá; các làng văn hóa du lịch cộng đồng tại các xã, thôn bản tại các huyện cao nguyên đá đã góp phần bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc, thu hút một lượng lớn khách du lịch. Bên cạnh đó, tỉnh Hà Giang cũng đã xúc tiến công tác bảo tồn các kiến trúc truyền thống như Quần thể Kiến trúc Nhà Vương, Khu Phố cổ huyện Đồng Văn…
Tuy nhiên, để công tác bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể, các danh lam thắng cảnh cũng như lối kiến trúc truyền thống của đồng bào các dân tộc trên vùng cao nguyên đá đạt hiệu quả, rất cần có một giải pháp tổng thể của các cấp, các ngành, các địa phương để đưa ra một giải pháp mang tính khả thi. Bên cạnh đó, để bảo tồn kiến trúc truyền thống của đồng bào các dân tộc tại 4 huyện cao nguyên đá Đồng Văn thì ngoài biện pháp tuyên truyền cũng rất cần một chính sách hỗ trợ phù hợp cho đồng bào khi triển khai xây dựng nhà ở theo lối kiến trúc truyền thống.
Đồng chí Nguyễn Thanh Giang, Phó Ban Quản lý Công viên địa chất toàn cầu - Cao nguyên đá Đồng Văn cho biết: Để bảo tồn bản sắc văn hóa và lối kiến trúc truyền thống trên cao nguyên đá Đồng Văn thì cần có sự quan tâm của chính quyền địa phương tại 4 huyện cao nguyên đá trong quá trình tham mưu, đề xuất với tỉnh nhằm xây dựng các chính sách hỗ trợ người dân trong quá trình sử dụng các vật liệu truyền thống. Trước mắt, cần tập trung xây dựng lối kiến trúc truyền thống tại các làng văn hóa du lịch cộng đồng tại 4 huyện cao nguyên đá nhằm bảo tồn và tạo điểm nhấn về phát triển du lịch tại địa phương./.
