Ðộc đáo gỏi bòn bon Quảng Nam
Bòn bon ra hoa vào tháng 4 âm lịch, từng chuỗi hoa mầu trắng xen vàng lấp lánh, thơm lừng trong gió. Ðến chừng tháng 7 bòn bon kết trái, đến tháng 9, 10 là thu hoạch. Mùa bòn bon chín chỉ kéo dài chừng một tháng. Khi chín trái bòn bon có mầu vàng nhạt như mỡ gà, nom rất đẹp. Quả có từng múi, mỗi múi mang một hột bên trong. Hạt bòn bon rất đắng nên khi ăn chỉ "nhấp nháy" để thưởng thức cái mùi vị thơm ngọt của bòn bon rồi nuốt luôn cả hột vì không tách riêng được múi với hạt. Trong dân gian, có truyền thuyết rất thi vị về trái bòn bon: Vào mùa hè năm Ất Mùi, khi Ðức Thế Tổ Cao Hoàng nhà Nguyễn (Vua Gia Long), khi còn chống với Tây Sơn đã có lần nhờ trái bòn bon của Ðại Lộc để đỡ đói trên bước đường bôn tẩu nên loại trái này được mệnh danh là "Nam trân" (trái quý ở phương Nam) từ đó.
Khi phong trào ẩm thực càng ngày càng đa dạng và phong phú thì món gỏi bòn bon, thứ quả đặc sản Quảng Nam được các nhà hàng chế biến món gỏi bòn bon với tôm thịt rất thơm ngon, đặc sắc. Các chuyên gia ẩm thực đánh giá cao về dinh dưỡng, sức khỏe cũng như nghệ thuật trang trí. Cách làm gỏi như sau: Tách từng múi bòn bon loại trái to, bóng mẫy khoảng một bát ăn cơm. Thịt ba chỉ luộc chín, thái mỏng. Tôm sú luộc (bỏ một ít vỏ chanh vào), bóc vỏ, bỏ đầu, đuôi. Mè trắng rang vàng. Ớt bằm và thái sợi một ít dùng để trang trí. Tỏi băm nhuyễn. Chanh (một trái) vắt lấy nước cốt. Rau răm thái nhỏ. Làm nước trộn gỏi: Chanh vắt nước cốt + một muỗng đường + nửa muỗng muối + một muỗng tỏi băm + một muỗng ớt bằm + một muỗng nước mắm ngon trộn đều. Tiếp đến, cho bòn bon đã tách múi vào tô + tôm + thịt ba chỉ + rau răm. Tiếp theo, đổ nước trộn gỏi vào trộn đều. Rắc mè rang và bóp bánh phồng tôm, ớt thái sợi lên trên. Món "gỏi Nam trân" có vị chua ngọt của bòn bon ở xứ núi vùng cao; thơm của mè rang, hành phi ở đồng bằng; ngọt đậm của tôm ở xứ biển khơi rì rào sóng vỗ; giòn tan của bánh phồng tôm...
Mấy năm gần đây, thị trường trái cây trong nước xuất hiện bòn bon "ngoại", trái lớn và ngọt. Tuy nhiên loại "Thái trân" này ăn tươi rất ngon nhưng làm món gỏi thì không đạt do vượt quá "ngưỡng ngọt" của món gỏi bòn bon.
