Người Êđê ở Tây Nguyên: Đón xuân với lễ ăn cơm mới

Trong những ngày này, người dân Êđê sẽ tạm gác hết các công việc khác lại, họ cùng nhau vui chơi, ăn uống và múa hát. Đây không chỉ là dịp để người Êđê tận hưởng những thành quả sau một năm lao động vất vả, mà ý nghĩa lớn nhất ngày lễ này mang lại là để người dân tạ ơn thần lúa và chuẩn bị đón năm mới, đón xuân.

Để ngày lễ diễn ra thuận lợi, mỗi người dân trong làng đều háo hức chuẩn bị, mỗi người một việc. Trong nhà người đàn ông là trụ cột nên sẽ lo việc chuẩn bị rượu cần, heo, gà để giết thịt, vào rừng chặt cây, đẽo cột gơng (cột để buộc ché rượu cần trong lễ), còn phụ nữ thì đảm đương bếp núc, nấu nướng. Người già, trẻ nhỏ ai cũng tất bật chọn váy, áo, khố… đẹp nhất để “diện” trong ngày lễ quan trọng nhất trong năm này.

Mọi thứ đã được chuẩn bị xong, cẩn thận và đầy đủ, dân làng sẽ mời thầy cúng được tín nhiệm nhất để làm lễ. Sau khi quần áo chỉnh tề, tiếng chiêng với nhịp điệu vừa trầm hùng, vừa náo nức nổi lên, thầy cúng thay mặt dân làng đọc lời khấn nguyện để tỏ lòng biết ơn, thành kính các thần:

"Ơ Yang phía Đông, Ơ Yang phía Tây, Ơ Yang mây, Yang đất, Yang mưa, Yang núi... Nay lúa đã suốt về, heo đực đã mổ, rượu đã đầy ché... Xin mời các Yang hãy cầm cần rượu, ăn miếng thịt heo, bát cơm mới đầu mùa. Mong Yang cho mùa sau lúa ngoài rẫy sai bông, mẩy hạt, đến kỳ thu hoạch đầy gùi, ngập kho... "

Mọi nghi lễ diễn ra trang nghiêm và nhanh gọn, sau đó là bắt đầu tiệc vui. Hòa trong tiếng nhạc cồng chiêng rộn ràng, mọi người từ già đến trẻ đều vui vẻ ăn uống, vui chơi, ca hát… Không chỉ những người trong buôn làng, khách khứa khi mời đến dự lễ này đều được đón tiếp nồng nhiệt và khi ra về sẽ được gia chủ trao tay một gói nhỏ thức ăn như để chia đều may mắn, sự sung túc cho mọi nhà.

Tiệc vui sẽ diễn ra cho đến tận đêm. Khi đó, người dân trong làng không ca hát, nhảy múa nữa mà họ tập trung lại, ngồi quây quần bên nhau để nghe già làng hoặc một người giỏi giang, hiểu biết rộng kể Khan - khúc tráng ca truyền thống của người Êđê. Trong không gian yên tĩnh của đất trời, giọng kể của già làng lúc trầm hùng lúc nhẹ nhàng, đầm ấm như đưa người nghe quay về với không khí cổ xưa trong âm hưởng của bản hùng ca với hình ảnh những dũng sĩ như Đăm San, Đăm Di đã trở thành biểu tượng và niềm tự hào của người dân trong khắp buôn làng.

Lễ ăn cơm mới là dịp để người dân Êđê hồi ức lại quá khứ hào hùng của họ và trong không khí mùa xuân của năm mới, đây là khoảng thời gian để họ ăn uống, ca hát thâu đêm, để rồi sau đó lại bắt tay vào một vụ mùa mới với mong muốn bội thu, sung túc và may mắn.

Chẳng thế người ta nói rằng lễ ăn cơm mới của người Êđê mang đậm nét dấu ấn của tục "ăn năm, uống tháng".