Không biết tự bao giờ cây bàng xuất hiện trên đảo này, chỉ được biết chúng nảy chồi và sinh trưởng là nhờ những quả bàng trôi nổi từ đất liền ra đây. Chúng có sức kháng mặn, gió biển, chống bão rất tốt. Có thể do điều kiện khắc nghiệt ấy nên thân cây, tán lá và quả bàng cũng to lớn hơn bàng trong đất liền.

Những cây bàng nơi đây đều có tuổi đời trên 120 năm, thân to 2-3 người ôm không hết, được đánh số một cách trang trọng. Bàng gắn liền với quần đảo qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ khốc liệt. Bàng là chứng nhân, là biểu tượng, nuôi dưỡng tâm hồn và ý chí quật cường của những người chí sĩ yêu nước bị tù đày tra tấn. Đặc biệt, 8 cây bàng tại di tích Trại giam Phú Hải được công nhận là Cây di sản Việt Nam. Vì lẽ đó bàng được xem như là một cây thiêng tại Côn Đảo.

Thời kháng chiến chống Pháp, Mỹ, những người tù cách mạng đã được cây bàng cưu mang, bảo bọc. Mỗi khi ra ngoài lao động, các chí sĩ thu gom, cất giấu những lá bàng khô đưa về trại giam, xếp trên nền bê tông và đá để chống chọi với cái lạnh và cái nóng khắc nghiệt trong nhà tù.

Quả bàng tươi và lá bàng non đôi khi được dùng làm bữa ăn hàng ngày để chống đói, hoặc chữa bệnh. Lá bàng còn được dùng để truyền tin và viết thơ ca trong Trại giam Phú Hải, Phú Tường...

Dưới hốc cây bàng, nơi được xem như hộp thư để người chí sĩ cách mạng trao đổi thư tín. Nhiều tù nhân bị giam cầm lâu năm còn dùng màu lá trên cây bàng để tính thời gian, đếm mùa và tính năm...

Mứt hạt bàng Côn Đảo là một trong những đặc sản mà du khách khi đến đây đều mua về làm quà. Quả bàng ở Côn Đảo có kích thước to nên dễ làm mứt. Gọi là mứt nhưng thực chất bàng được rang khô.

Vào mùa hè, khoảng đầu tháng 7 đến cuối tháng 8, cây bàng có quả chín nhiều nhất. Mỗi khi có cơn gió lớn hay bão, quả bàng rụng đầy đường. Người dân tận dụng lúc rảnh rỗi, tập trung đi thu hoạch như đi trẩy hội. Quả bàng mang về sẽ phơi khô, dùng dao nhỏ chẻ đôi lấy hạt nhân, khéo léo rang trên ngọn lửa đều là đã có một món đặc sản thơm ngon cho du khách trải nghiệm.

Thoạt đầu, bàng chỉ có rang muối nhưng giờ đây đã có thêm nhiều vị cho tín đồ ăn vặt mê mẩn: bàng nguyên bản, sa tế, dứa, rang muối, tẩm đường... Vị hạt bàng nơi đây không giống như trong đất liền, rất bùi, béo, ngọt thanh và giòn tan khi ăn.

Cây bàng có tầm ảnh hưởng to lớn đối với người dân Côn Đảo là vậy. Đi dưới những tán bàng xanh mát hôm nay, người ta như đang lạc vào miền kháng chiến xa xưa. Nơi mà những người chí sĩ yêu nước bị giặc Pháp, Mỹ tra tấn, tù đày. Điều đó làm cho những thế hệ hậu bối lại càng thêm kính yêu, nể phục và trân quý những gì mà cha ông đã ra sức bảo vệ non sông, Tổ quốc.

Đặng Trung Thành