Đà Nẵng: Phát huy tinh hoa, phát triển làng nghề truyền thống
Chế tác tượng tại Làng đá mỹ nghệ Non Nước, phường Ngũ Hành Sơn. Ảnh: Hoàng Hiệp
Thành phố Đà Nẵng hiện có hơn 100 nghề truyền thống và làng nghề, làng nghề truyền thống, trong đó có 39 làng nghề đã được công nhận. Đặc biệt, có rất nhiều nghề, làng nghề thủ công truyền thống đã tồn tại hàng trăm năm, nổi tiếng với nhiều sản phẩm đa dạng...
Bay xa tiếng thơm làng nghề
Nghề điêu khắc đá, Làng đá mỹ nghệ Non Nước (phường Ngũ Hành Sơn) có truyền thống hơn 400 năm và được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2014. Hiện nay, làng nghề có 385 cơ sở sản xuất với khoảng 1.250 lao động. Tổng giá trị hàng hóa tại làng nghề bình quân hằng năm khoảng 372 tỷ đồng.
Để bảo tồn tinh hoa nghề, phát triển làng nghề, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và để bảo đảm về môi trường, UBND thành phố đã quy hoạch Làng đá mỹ nghệ Non Nước có diện tích hơn 35ha và đưa các cơ sở điêu khắc rải rác vào đây hoạt động. Trong đó, thành phố bố trí diện tích đất sản xuất sản phẩm mỹ nghệ từ đá giai đoạn 1 là 7,46ha (chia làm 574 lô đất), diện tích bãi chứa đá nguyên liệu 6,68ha. Còn lại là đất vành đai cây xanh cách ly, trạm xử lý nước thải, đất giao thông và một số hạng mục đất khác.
Sản phẩm độc bản của nghệ nhân Làng đá mỹ nghệ Non Nước được dán nhãn blockchain thông tin về sản phẩm. Ảnh: Hoàng Hiệp
Trước tình trạng sao chép kiểu dáng sản phẩm và người tiêu dùng khó phân biệt sản phẩm của Làng đá mỹ nghệ Non Nước với nơi khác, nhất là các sản phẩm có giá trị cao, người làng nghề đang được hỗ trợ dán nhãn công nghệ blockchain lên sản phẩm.
Nghệ nhân Mai Thanh Thiện chia sẻ: “Việc dán nhãn công nghệ blockchain không những bảo đảm sự xác thực, uy tín của sản phẩm, mà còn lan tỏa xa hơn hình ảnh, thông tin sản phẩm. Người làng nghề sẽ tạo ra nhiều sản phẩm đẹp hơn nữa để gắn nhãn công nghệ blockchain để tiếng thơm của nghề điêu khắc đá mỹ nghệ Non Nước bay xa hơn”.
Phó Giám đốc Trung tâm Cung ứng dịch vụ sự nghiệp công phường Ngũ Hành Sơn Lưu Vạn Tâm Anh cho hay, phường đang triển khai đề án khôi phục và phát triển làng nghề, trong đó có gắn với phát triển du lịch. Sắp đến, phường sẽ xây dựng nhà truyền thống làng nghề, vừa trưng bày sản phẩm, vừa vinh danh nghệ nhân có nhiều đóng góp trong bảo tồn và phát huy nghề điêu khắc đá mỹ nghệ Non Nước. Đồng thời tạo không gian tham quan, trải nghiệm chế tác, điêu khắc đá cho du khách...
Đoàn famtrip nghe thuyết minh tại xưởng đất nung Terra Cotta Studio của nghệ nhân Lê Đức Hạ, làng Đông Khương, phường Điện Bàn. Ảnh: Q.T
Trước thực trạng khó khăn chung của làng nghề hiện nay, việc đưa làng nghề trở thành điểm du lịch là cách thức để vừa giới thiệu, xúc tiến tiêu thụ sản phẩm, vừa quảng bá nghề, làng nghề và tạo thêm thu nhập cho người dân. Tháng 6/2025, làng Đông Khương (phường Điện Bàn) được công nhận là điểm du lịch nhằm thu hút du khách tham quan, trải nghiệm tại các công đoạn hình thành nên sản phẩm gốm nung, gỗ mộc; cảm nhận văn hóa, lịch sử của vùng đất, con người nơi đây và thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm nghề truyền thống.
Nghệ nhân nghề gỗ mộc làng Đông Khương Nguyễn Văn Tiếp cho rằng, vấn đề lớn nhất không chỉ là thị trường, mà còn là con người, cần có nghệ nhân, người làm nghề truyền thống đủ tầm, đủ tâm để bảo tồn, phát huy, lan tỏa tinh hoa nghề và qua đó thu hút khách, phát triển du lịch làng nghề.
Giữ nghề, phát huy tinh hoa
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, trên địa bàn thành phố có 39 làng nghề và làng nghề truyền thống đã được công nhận với ngành nghề phong phú, như: chế biến, bảo quản nông lâm thủy sản; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; xử lý, chế biến nguyên liệu phục vụ sản xuất ngành nghề nông thôn; sản xuất mây tre đan, đan lát, lụa...
Du khách tham quan Cơ sở đất nung Lê Đức Hạ, làng Đông Khương, phường Điện Bàn. Ảnh: Khánh Linh
Thời gian qua, các làng nghề đã có những đóng góp quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của thành phố, như thu hút nguồn lực xã hội, tạo ra nguồn sản phẩm phong phú và đa dạng phục vụ nhu cầu của xã hội và xuất khẩu; giải quyết lao động; góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thành phố… Một số làng nghề đã thực sự đứng vững và phát triển trong cơ chế thị trường, qua đó góp phần bảo tồn, gìn giữ không gian làng, nét đẹp văn hóa truyền thống và có tiềm năng lớn phát triển du lịch.
Cùng với những kết quả đạt được, UBND thành phố cũng đã thẳng thắn nhìn nhận, nghề truyền thống, làng nghề và làng nghề truyền thống đang đối mặt với không ít thách thức trên hành trình giữ nghề và phát huy giá trị. Dễ nhận thấy là phần lớn làng nghề của thành phố Đà Nẵng có quy mô sản xuất nhỏ, phân tán và manh mún. Bên cạnh đó, thiết bị và công nghệ còn lạc hậu nên năng suất lao động thấp; chất lượng và mẫu mã sản phẩm đơn điệu, dẫn đến tính cạnh tranh chưa cao, chưa đáp ứng thị hiếu ngày càng khắt khe của người tiêu dùng.
Trao quyết định công nhận làng Đông Khương là điểm du lịch. Ảnh: Khánh Linh
Trình độ tay nghề người lao động chưa được chú trọng đào tạo và nuôi dưỡng; thu nhập của người làm nghề ở các làng nghề chưa đủ sức thu hút, giữ chân lao động, nhất là đối với lao động có tay nghề cao và các nghệ nhân. Trong khi đó, hạ tầng sản xuất tại làng nghề cũng chưa được đầu tư đồng bộ; một số làng nghề và cơ sở chưa quan tâm đúng mức giữa sản xuất gắn với bảo vệ môi trường.
Đầu ra cho sản phẩm làng nghề cũng là vấn đề nan giải lâu nay, khi thị trường tiêu thụ còn hẹp, thương hiệu hàng hóa và công tác quảng bá chưa được đầu tư thỏa đáng; chưa khai thác tốt tiềm năng du lịch gắn với làng nghề. Đó là chưa nói đến những khó khăn về mặt bằng, tiếp cận các chính sách tín dụng...
Làng nghề, làng nghề truyền thống và nghề truyền thống không chỉ là sinh kế của người dân, mà chính là “thương hiệu văn hóa” đặc trưng của thành phố, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, thành phố cần nhận diện sớm những cơ hội và đánh giá sát, đúng những thách thức đối với sự phát triển của các làng nghề, làng nghề truyền thống lẫn nghề truyền thống. Từ đó, có chính sách đồng bộ giải quyết những vấn đề còn hạn chế; đề ra nội dung, nhiệm vụ, giải pháp hỗ trợ, để nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống ngày càng khởi sắc, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế nông thôn hiện đại, bền vững.
Hoàng Hiệp
