Độc đáo “Tết tạ ơn” của người Dao
Ngày Xuân năm mới, không gian gia đình anh Lý Sinh Hoàng (thôn Yên Sơn) trở nên ấm cúng hơn khi đông đảo người thân, họ hàng, xóm giềng tề tựu trong lễ Tết Tạ ơn. Già làng, trưởng bản, người có uy tín ngồi quây quần trà nước, hàn huyên. Đám trẻ nhỏ túm tụm vui chơi trước sân nhà. Trong khi, các bà, các mẹ, thanh niên nam nữ tập trung chuẩn bị “cỗ lá”.
“Cỗ lá” là một trong những điểm khác biệt và thú vị nhất khi nhắc đến Tết Tạ ơn của đồng bào dân tộc Dao tại xã Ba Vì. Mâm “cỗ lá” đầy đủ thường có: Thịt lợn, thịt gà (luộc, nướng); bánh dày; nem rán; rau củ quả luộc; rau gia vị ăn kèm…
So với ở miền xuôi, các món chính không có nhiều khác biệt. Ẩm thực ấn tượng nằm ở bánh dày và rau gém ăn kèm. Trưởng thôn Hợp Sơn Triệu Minh Huấn cho hay, bánh dày được giã bằng cối đá từ xôi nếp. Tuy nhiên, đồng bào dân tộc Dao còn trộn thêm cả vừng, đậu xanh hoặc gấc để tạo mùi vị khác lạ cho bánh. So với ở miền xuôi, các món chính không có nhiều khác biệt. Ẩm thực ấn tượng nằm ở bánh dày và rau gém ăn kèm. Trưởng thôn Hợp Sơn Triệu Minh Huấn cho hay, bánh dày được giã bằng cối đá từ xôi nếp. Tuy nhiên, đồng bào dân tộc Dao còn trộn thêm cả vừng, đậu xanh hoặc gấc để tạo mùi vị khác lạ cho bánh.
Nhưng “lạ miệng” hơn phải kể tới món rau ăn kèm từ thân chuối non và đặc biệt là lá Phá Hom có mùi vị đặc trưng, không lẫn với bất cứ loại rau gia vị nào ở miền xuôi. Ông Huấn cho hay, lá Phá Hom được tìm thấy tại những nơi có dòng nước chảy rầm rì quanh năm và khí hậu mát mẻ, ít chịu ánh nắng trực tiếp. Chính bởi vậy, loại rau này gần như không thể tìm thấy ở miền xuôi.
Tết Tạ ơn của đồng bào dân tộc Dao ở xã Ba Vì thường kéo dài khoảng một tháng trước Tết Nguyên đán của người Kinh. Vào những ngày này, đồng bào dân tộc Dao sẽ tổ chức “cỗ lá” để mời người thân, bạn bè, xóm giềng tới chung vui, gửi gắm đến nhau những lời chúc tốt đẹp nhân dịp năm mới…
Theo lời kể của nhiều già làng, trưởng bản ở xã Ba Vì, những ngày Xuân mới, đồng bào dân tộc Dao sẽ cùng nhau chuẩn bị lễ vật cung tiến tại miếu thờ linh thiêng để tạ ơn tổ tiên, thần linh, các bậc tiền nhân đã phù hộ độ trì cho Quốc Thái Dân An, người dân có sức khỏe và một năm mưa thuận, gió hòa.
Xã Ba Vì có 3 thôn thì mỗi thôn có một ngôi miếu linh thiêng như vậy. Lễ vật cung tiến trong Tết Tạ ơn do các hộ tùy tâm đóng góp. Ai có lợn thì gửi lễ vật là lợn, ai có gà thì cung tiến gà… Tên gọi “Tết Tạ ơn” cũng bắt nguồn từ ý nghĩa nhân văn sâu xa đó.
Phó Chủ tịch UBND xã Ba Vì Lý Sinh Vượng cho biết, cùng với Rằm tháng 7 âm lịch (người Kinh gọi là Lễ Vu Lan), và Tết Thanh Minh vào tháng 3 âm lịch, Tết Tạ ơn là dịp lễ lớn của đồng bào dân tộc Dao. Nét văn hoá truyền thống đặc sắc này đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Một vài năm trở lại đây, những bản người Dao xã Ba Vì còn vinh dự tiếp đón du khách từ miền xuôi lên tìm kiếm phong vị ngày Tết Tạ ơn miền sơn cước. Phong tục độc đáo này đang ngày càng được quan tâm, lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng các dân tộc, qua đó góp phần bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của người Dao./.
