Hà Nội: Dấu ấn Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh
Một góc Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh tại Hà Nội.
Nằm tại số 81 đường Tân Nhuệ, phường Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm, Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh được Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ra Quyết định thành lập số 5764/QĐ-UBND ngày 30/12/2020 theo nguyện vọng của gia đình Đại tướng. Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh-con trai cố Đại tướng chia sẻ, ngay từ năm 1986, gia đình đã ấp ủ ý tưởng sẽ làm một không gian lưu giữ những hình ảnh, kỷ vật về Đại tướng.
Trong không gian nhà ở 47 Phan Đình Phùng, phường Quán Thánh, quận Ba Đình, gia đình cũng đã sắp xếp một không gian lưu niệm về Đại tướng, song vẫn mong muốn có thể tổ chức thành khu trưng bày độc lập, đàng hoàng hơn. Ngay sau khi có quyết định thành lập Bảo tàng, gia đình đã mời các chuyên gia về lĩnh vực bảo tàng, lịch sử, mỹ thuật tư vấn xây dựng đề cương chính trị, đề cương trưng bày, tổ chức sưu tầm, bổ sung tư liệu, hình ảnh cùng việc xin cấp phép và triển khai xây dựng công trình nhà trưng bày Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh.
Tòa nhà Bảo tàng được xây dựng từ tháng 10/2021 đến tháng 6/2022, với thiết kế kiến trúc lấy theo nguyên mẫu ngôi nhà số 34 Lý Nam Đế, nơi Đại tướng và gia đình từng sinh sống, dựa trên ký ức và những kỷ niệm sâu sắc của các thành viên gia đình từ năm 1958 đến 1986. Chính ở ngôi nhà này, gia đình Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã nhiều lần được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm, cũng là nơi đã chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước, tiêu biểu như cuộc họp Bộ Chính trị ngày 6/8/1964 bàn về sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền nam, thống nhất đất nước.
Đại tá Phạm Văn Phi, Giám đốc Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh cho biết, Bảo tàng có tổng diện tích hơn 500m2, trong đó diện tích trưng bày khoảng hơn 200m2, được tổ chức theo tám chủ đề chính: Quê hương - Cách mạng miền trung; Việt Bắc; xây dựng Quân đội; Xây dựng hòa bình ở miền bắc; Cách mạng miền nam; Ngày 6/7; Tấm lòng những người ở lại; Gia đình-Hành trình tiếp nối. Bên cạnh đó là các tiểu đề: Bình Trị Thiên khói lửa; Nông nghiệp, Đối ngoại, Văn hóa văn nghệ, Thể thao, “Ông tướng du kích”... Qua đó, làm nổi bật chân dung Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, người chiến sĩ cộng sản kiên trung, người lãnh đạo tài trí, có tầm nhìn chiến lược.
Cùng với hệ thống hơn 300 ảnh, hơn 150 tài liệu giấy phản ánh những dấu mốc quan trọng trong quá trình hoạt động cách mạng của Đại tướng, Bảo tàng còn giới thiệu đến bạn đọc 220 hiện vật đặc sắc, chứa đựng nhiều dấu ấn, kỷ niệm về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh như: chiếc xe đạp Mercier mà Đại tướng đã sử dụng trong thời gian kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược; khẩu súng ngắn P38 được Đại tướng dùng để tự vệ trong thời kỳ trực tiếp phụ trách, lãnh đạo phân khu Bình Trị Thiên, năm 1947; chiếc đồng hồ để bàn đã theo Đại tướng những năm 1954-1960; hay chiếc bi-đông đựng nước Đại tướng sử dụng khi công tác nông thôn từ năm 1961 đến 1963...
Trong đó, có những tài liệu lần đầu được công bố, như: thư của Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Ba Lan gửi Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam Nguyễn Chí Thanh đề nghị giúp đỡ trong công tác trưng bày triển lãm của Bảo tàng Quân đội Ba Lan; hay thư của Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Tiệp Khắc (cũ) gửi Đại tướng Nguyễn Chí Thanh yêu cầu giúp đỡ tổ chức lại Viện Bảo tàng Quân đội Tiệp Khắc...
Bảo tàng còn có hai không gian sống động được phục dựng, mang đến nhiều xúc cảm chân thực cho người xem là gian phòng làm việc trước đây của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh ở căn nhà 34 Lý Nam Đế và lán làm việc của Đại tướng ở Trung ương Cục miền nam. Bảo tàng cũng dành không gian trang trọng trưng bày hơn 100 đầu sách do Đại tướng viết và các tác giả viết về Đại tướng, hệ thống phim tài liệu về thân thế, cuộc đời, sự nghiệp của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh.
Đặc biệt, không thể không nói đến hệ thống 23 pho tượng đồng được tạo tác công phu gắn liền những sự kiện, nhân vật lịch sử tiêu biểu cùng thời với Đại tướng, như: cụm tượng Bác Hồ đến thăm gia đình Đại tướng Nguyễn Chí Thanh ở Việt Bắc; cụm tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Tuyên bố chung tại Hội nghị các Đảng Cộng sản và phong trào công nhân thế giới năm 1960, hai bên là các đồng chí Lê Duẩn, Nguyễn Chí Thanh;... Đại tá Phạm Văn Phi nhấn mạnh: “Đây là nguồn tư liệu quý về lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, đặc biệt trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Từ các lĩnh vực mà Đại tướng được phân công đảm nhận đều có những bài học có thể vận dụng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay”.
Thông qua mỗi chủ đề, hình ảnh, hiện vật, người xem có cơ hội hiểu biết đầy đủ, sâu sắc hơn về một vị tướng tài ba, một Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị có tư duy đột phá trong xây dựng quân đội chính quy, cũng là một vị tướng của phong trào xây dựng nông thôn. Từ dấu ấn của “Gió Đại Phong”, “Cờ Ba Nhất” đến những đóng góp trên lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, thể thao, đều làm ngời sáng chân dung của một vị tướng gần dân, luôn hết lòng với công việc, cách mạng và nhân dân.
Bảo tàng cũng dành một góc giới thiệu những hình ảnh Đại tướng Nguyễn Chí Thanh chụp cùng gia đình, người thân; những lá thư viết tay từng ra bắc vào nam chứa đựng tình yêu son sắt đã được thử thách trong khói lửa chiến tranh của Đại tướng và vợ là bà Nguyễn Thị Cúc; những khoảnh khắc Đại tướng với các con... “Trong đại gia đình các con, cháu được yêu thương hết mực, đồng thời cũng được dạy bảo nghiêm khắc... Cảm giác khi bé, mỗi lần ba Thanh về cả nhà “sáng bừng” như được đánh thức...” - đó là ấn tượng về ba mãi không thể phai mờ trong ký ức bà Nguyễn Thanh Hà, con gái cả của Đại tướng.
Trong không gian trưng bày, có những tấm ảnh khiến người xem lặng đi khi nhớ về ngày 6/7/1967, đúng ngày quay trở lại chiến trường miền nam để tiếp tục chỉ đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã bị cơn đau tim đột ngột và ra đi ở tuổi 53 trong sự tiếc thương vô hạn của những người ở lại. Đại tướng đã cống hiến cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc ngay cả đến những phút cuối đời...
Nhà nghiên cứu sử học Dương Trung Quốc nhận định: Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh chứa đựng những giá trị không thể đong đếm, bởi đây không chỉ là bảo tàng về một danh nhân, mà còn phản ánh cả một thời đại lịch sử với những nhân vật lịch sử lớn đương thời. Ông Dương Trung Quốc đề xuất, cần tiếp tục sưu tầm tư liệu, đặc biệt là tư liệu từ nước ngoài để nhân lên giá trị của bảo tàng.
Bên cạnh đối tượng khách du lịch, bảo tàng cần quan tâm nhiều hơn đến việc thu hút học sinh, sinh viên, nhất là những người trẻ đang theo học, nghiên cứu về lịch sử, về công tác bảo tàng, bảo tồn, vì đây là không gian sống động để tìm hiểu, hình dung về một chặng đường gian khổ nhưng cũng vô cùng hào hùng của đất nước và quân đội ta.
Trong quá trình tiếp tục hoàn thiện, Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh tại Hà Nội sẽ mở cửa đón khách tham quan, đóng góp ý kiến từ ngày 6/7/2023, và chính thức khánh thành đúng ngày kỷ niệm 110 năm ngày sinh Đại tướng (1/1/1914-1/1/2024). Trước đó, Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh tại Thừa Thiên Huế đã khánh thành, chính thức mở cửa đón khách tham quan từ ngày 4/7/2022 và cho đến nay đã thu hút gần 8.000 lượt khách trong nước, quốc tế.
Trang Anh
