Lào Cai: Duyên dáng chiếc khăn Piêu

Thôn Bản Ngoang, xã Thẳm Dương (Văn Bàn) là nơi duy nhất của Lào Cai có người Thái đen sinh sống. Từ xa xưa, đối với phụ nữ Thái nói chung và Thái đen nói riêng, khăn Piêu là vật không thể thiếu, được dùng trong sinh hoạt hằng ngày, che nắng, che gió, giữ ấm về mùa đông. Ngày nay, khăn Piêu không được đội thường xuyên, các cô gái Thái chỉ dùng vào ngày lễ, tết hoặc ngày cưới hỏi. Tuy nhiên, hầu hết phụ nữ Thái ở Bản Ngoang vẫn giữ được từ 1 đến 2 chiếc khăn Piêu truyền thống.

Hiện nay, không còn nhiều phụ nữ Thái biết thêu khăn Piêu. Ở Bản Ngoang, bà Hà Thị Thái được biết đến là người khéo tay nhất khi may, thêu được chiếc khăn độc đáo này. Phụ nữ Thái đen trong thôn thường nhờ bà thêu hoặc chỉ dạy. Các công đoạn để hình thành chiếc khăn Piêu khá cầu kỳ. Khăn được phụ nữ Thái dệt từ bông vải. Khi vải dệt thành tấm, đem nhuộm chàm vài lần cho kỹ, để vải không bị bạc màu, mới được dùng làm khăn. Khăn Piêu có chiều rộng khoảng 40 cm và chiều dài hơn 1 m.

Điểm nhấn của khăn Piêu là những họa tiết được thêu cầu kỳ, nhiều hoa văn rực rỡ ở 2 đầu khăn. Chỉ thêu khăn Piêu thường dùng là chỉ tơ tằm nhuộm màu xanh, đỏ, tím, vàng... với đường thêu hình thoi. Khi thêu xong khăn, phụ nữ Thái dùng vải xanh hoặc đỏ làm nẹp viền khăn và đính “cút Piêu” vừa để trang trí khăn đẹp hơn, vừa có ý nghĩa xua đuổi tà ma. Các “cút Piêu” làm từ vải được cuộn tròn, bên trong lõi là sợi vải. Người cuộn phải rất khéo léo sao cho “cút Piêu” giống hình ngọn cây dương xỉ và thêu xen kẽ chỉ màu. Mỗi chiếc khăn có thể xem là một câu chuyện thể hiện qua họa tiết, sắc màu để nói lên tâm tư, tính cách của người phụ nữ.

Bà Thái tâm sự: Thời xưa, các cô gái Thái khi đến tuổi trưởng thành thường thêu được từ 20 đến 30 chiếc khăn Piêu để làm của hồi môn đem tặng gia đình chồng. Những họa tiết được thêu tỉ mỉ trên mỗi chiếc khăn thể hiện được sự khéo léo, chỉn chu của cô gái.

Ngoài ra, trong đám hiếu của đồng bào Thái phải có từ 4 đến 8 chiếc khăn Piêu để làm đồ lễ cho người đã khuất. Đặc biệt, khi vợ hoặc chồng về với tổ tiên trước, chiếc khăn Piêu sẽ được cắt đôi, một nửa cho vợ hoặc chồng người ở lại và đến khi người đó cũng về với tổ tiên thì sẽ mang theo cho người đó. Bà con cho rằng khi cùng về với tổ tiên, chiếc khăn Piêu sẽ là vật giao ước để lên thiên đàng nhận lại nhau, lấy chiếc khăn đó ghép vào nhau thành một và nhận lại vợ chồng như thời đang sống dưới trần gian.

Ngày nay, số người biết thêu khăn Piêu rất ít, khăn cũng không còn được sử dụng trong đời sống sinh hoạt hằng ngày mà thường được các cô gái sử dụng vào những ngày lễ, Tết hoặc các buổi sinh hoạt văn hóa, văn nghệ. Thời gian gần đây, Hà Thị Duyên thường mặc trang phục dân tộc và đội khăn Piêu nhiều hơn khi được tham gia các hoạt động văn nghệ tại địa phương. Duyên bộc bạch: Khăn Piêu rất đẹp, mình cũng có 2 chiếc và luôn gìn giữ cẩn thận. Ngoài phục vụ sinh hoạt, làm quà cưới, khăn Piêu còn được dùng để biểu diễn văn nghệ, chúng mình thường dùng trong các điệu múa xòe.

Ngày nay, khăn Piêu thường được dùng trong các buổi diễn văn nghệ.

Khi mặc trang phục truyền thống, cô gái Thái đội trên đầu khăn Piêu sẽ tôn thêm vẻ đẹp duyên dáng, hy vọng các cô gái Thái sẽ luôn lưu giữ được nét văn hóa đặc sắc này.

Hoàng Thu