Thanh Hóa: Phục dựng lễ hội Nàng Nga - Hai Mối của người Mường Cẩm Thủy
Làn điệu múa cây bông trong lễ hội Nàng Nga - Hai Mối
Khi nàng đi du xuân tại chợ Quan Hoàng, nàng đã gặp đạo Hai Mối -chàng trai Mường Trắng tài giỏi, tuấn tú. Từ đây, đôi trai gái đã trao duyên, trao tình hẹn ước nên duyên vợ chồng.
Biết chuyện, cha mẹ Nàng Nga không đồng ý và ép gả nàng cho vua Ai Ước ở Thượng Lào. Dù sống trong lầu son, gác tía nhưng lòng nàng vẫn đau đáu hướng về chàng Hai Mối và những lời ước nguyện trước kia. Nàng đã âm thầm gửi tin tới Hai Mối và mong muốn chàng cứu nàng khỏi vua Ai Ước. Nhận được tin, Hai Mối vượt ngàn gian khó để giành lại người yêu, nhưng bị các thế lực nhà vua ngăn cản, Hai Mối đành trở về quê hương đợi nàng trong nỗi tuyệt vọng khôn cùng. Sau bao mùa trăng mong đợi không thấy Nàng Nga trở về, chàng tìm đến cạnh nhà nàng và trút hơi thở cuối bên nương dâu. Nghe tin chàng chết, Nàng Nga đau xót và tự kết liễu đời mình. Sau khi nàng chết, người dân xứ Mường mang thi thể nàng về chôn cất gần mộ Hai Mối để muôn đời họ được ở bên nhau.
Từ đó, cứ vào mùa xuân người dân trong vùng lại tổ chức lễ hội Nàng Nga - Hai Mối để tưởng nhớ mối tình chung thủy, sắc son cùng với sắc màu không gian rực rỡ và các điệu nhạc du dương. Tại lễ hội, cũng là dịp để các đôi trai gái Mường gặp gỡ, hẹn hò, trao duyên thông qua các làn điệu Xường giao duyên. Từ chuyện tình Nàng Nga - Hai Mối, đã có nhiều sáng tác truyền khẩu được diễn xướng, đối đáp dưới hình thức hát ru, xường... đã tạo nên nét riêng của lễ hội. Theo các nghệ nhân Mường, hầu hết các đôi nam nữ đến gặp gỡ, trao duyên tại đây đều trở thành vợ chồng và sống bên nhau hạnh phúc đến trọn đời.
Lễ hội Nàng Nga - Hai Mối là loại hình văn hóa đặc sắc thể hiện đậm nét tập tục, tín ngưỡng văn hóa của người Mường. Theo thời gian, lễ hội dần bị mai một trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào dân tộc Mường. Để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội Nàng Nga - Hai Mối, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã giao cho Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa phối hợp với UBND huyện Cẩm Thủy điều tra, khảo sát và phục dựng thành công lễ hội này. Qua đó, góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của đồng bào Mường Thanh Hóa nói chung và đồng bào dân tộc Mường huyện Cẩm Thủy nói riêng./
