Vũng Rô (Phú Yên) - huyền thoại và nên thơ
Trên con đường thiên lý Bắc - Nam, khi đến đỉnh đèo Cả (địa phận xã Hòa Xuân Nam, huyện Đông Hòa, Phú Yên) nhìn về phía đông, du khách mê mẩn khi thấy một vùng non xanh nước biếc hòa quyện vào nhau nên thơ và hùng vĩ. Đó là vịnh Vũng Rô.
Vũng Rô rộng 1.640ha mặt nước, độ sâu có thể tiếp nhận tàu trọng tải trên 5.000 tấn, được các dãy núi cao Đèo Cả, Đá Bia, Hòn Bà che chắn cả 3 hướng: bắc, đông, tây. Trong vịnh, có nhiều bãi nhỏ như: Bãi Lách, Bãi Mù U, Bãi Ngà, Bãi Chùa, Bãi Chân Trâu, Bãi Hồ, Bãi Chính, Bãi Bàng, Bãi Lau… Đá Bia - Vũng Rô - Đèo Cả là một trong những địa danh lịch sử, văn hóa và du lịch tiêu biểu ở tỉnh Phú Yên.
Nếu khách tham quan có thời gian dài, có thể chuẩn bị dụng cụ để câu cá trên những hốc đá hay trên những chiếc bè nuôi tôm, cá của ngư dân. Hoặc xa hơn, thuê hẳn một chiếc thuyền máy nhỏ của ngư dân địa phương để tham quan quanh vịnh hay chạy thẳng một hơi ra hòn Nưa để thưởng ngoạn cảnh biển đảo hoang sơ, tắm mình trong làn nước xanh biếc và được đón bình minh sớm nhất trên đất liền ở Việt Nam. Từ đây, nhìn ngược về hướng Bắc, bạn sẽ thấy cảng Vũng Rô hoạt động rộn rịp với những tàu có trọng tải lớn “ăn hàng” tấp nập. Xa xa là ngọn Đá Bia được mệnh danh “phương nam đệ nhất trụ” cao 706m so với mặt nước biển, sừng sững uy nghi trên sông nước Vũng Rô xanh thẳm. Sáng sớm hay về chiều, đỉnh Đá Bia mây trắng tứ bề, lúc ẩn lúc hiện kỳ ảo vô cùng.
Đặc biệt, Vũng Rô là một trong những bến quan trọng của Đường Hồ Chí Minh trên biển huyền thoại, tiếp nhận hàng trăm tấn vũ khí do những con tàu Không số vận chuyển từ miền Bắc chi viện cho chiến trường miền Nam trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Chỉ trong một thời gian ngắn, từ 11/1964 đến 2/1965, bến Vũng Rô đã đón bốn chuyến tàu Không số. Riêng chuyến tàu thứ tư cập bến đêm 15/2/1965, sáng hôm sau bị địch phát hiện. Để đảm bảo bí mật và an toàn cho Đường Hồ Chí Minh trên biển, ta đã hủy con tàu Không số cho chìm xuống biển tại Bãi Chùa. Vũng Rô được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử quốc gia năm 1997. Ở tại vị trí này, Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch Phú Yên hiện đang xây dựng di tích lịch sử Tàu Không Số với diện tích 10.000m2 để lưu giữ và giáo dục cho thế hệ sau.
