Lễ cơm mới mường Piệng (Hòa Bình)
Hàng năm cứ vào tháng 10 âm lịch, dân mường Piệng, xã Ngọc Mỹ (Tân Lạc) lại tổ chức lễ ăn cơm chung cho cả bản. Trước hôm làm lễ cơm mới, họ lên rừng bóc một thứ vỏ cây, tiếng Mường gọi là “câl chẽo”, thứ vỏ cây này gây độc cho cá nhưng người không bị ngộ độc. Họ mang vỏ cây đập dập thả xuống một khúc suối to có nhiều cá mà trước đó không ai được đánh bắt. Cá ở trong suối bị ngộ độc nhao ra khỏi hang, ngoi lên mặt nước. Họ cùng nhau quăng chài, xúc vợt bắt mang về, chọn cá to ngon đem ốc đồ (túm cá vào lá chuối cũng với gia vị) và đem về nướng để làm lễ và đem nấu măng chua (món măng chua không phải bày lễ). Người ta soạn 7 mâm gồm cá nướng, cơm nếp đong vào bát và rượu chai cùng trầu, cau, tăm, nước lã xúc miệng. Bảy mâm được bày xếp hàng ngay từ ngoài vào trong nhà sàn. Dưới dãy mâm cỗ có một vò rượu cần.
Lễ bày xong ông mo bắt đầu khấn mời các vị Thành Hoàng làng về hưởng lễ và phù hộ, bênh vực cho dân bản làng được khoẻ mạnh và năm tới lại cho mùa màng tốt tươi, thóc lúa đầy nhà. Khi lời khấn đã mời các vị Thành Hoàng uống rượu cần thì ở dưới sân có tiếng giã đuống của 5 cô gái, ý để kính dâng các vị Thành Hoàng và cũng muốn nói lên niềm vui về một vụ lúa bội thu của bốn mươi giống lúa nà, ba mươi giống lúa nương, các cô giã rộn ràng bằng hai, ba loại tiết tấu rồi dừng lại để lời mo tiếp tục dâng rượu, dâng cá, dâng cơm cho các vị Thành Hoàng của bản. Ông mo dâng đủ mười tuần cơm rượu thì mời các vị Thành Hoàng trở về nơi ngự.
Dân Mường bắt đầu uống rượu cần và ăn cơm mới với các món cá. Người ta bày mâm trên các cửa vóng nhà sàn và cả trong lòng nhà. Những người già cả, những người giữ chức việc của mường bản ngồi các mâm trên. Đàn ông ngồi mâm đàn ông ở các cửa vóng phía ngoài. Đàn bà ngồi các mâm cửa vóng phía trong. Các mâm ở giữa lòng nhà dành cho trai gái trẻ và các cháu bé. Những cô gái giã đuống được ăn với nhau một mâm, sau đó các trai bản có thể chen vào cùng vui và ép rượu.
Ăn uống xong, trai gái cũng nhau xuống sân giã đuống và hát giao duyên đến khuya. Cuộc vui kết thúc, ai về nhà nấy.
