Từ lâu, các nhà vườn Huế nổi tiếng là những mảnh vườn xanh tươi bao quanh những ngôi nhà cổ kính. Những ngôi nhà cổ và vườn cây là nơi tiềm ẩn, chứa đựng những tư tưởng, tính cách của con người Huế.

Nhà vườn Huế như một tiểu vũ trụ của cuộc sống thường ngày rất dân dã, gắn kết cuộc sống cần cù, nhẫn nại của con người với thiên nhiên. Nhà vườn Huế là một mẫu mực của lối kiến trúc cảnh vật hóa. Đó là những ngôi nhà cổ kính nằm trong mảnh vườn có lối kiến trúc mà những bộ vi kèo chạm trổ hết sức công phu, những bờ nóc, bờ quyết được đắp nổi, những trang trí rồng, mây trông đẹp mắt. Nhà vườn Huế được lợp bằng một thứ ngói cổ qua thời gian đã phủ lên một lớp rêu xanh cùng hòa lẫn vào màu xanh của vườn cây quanh nhà càng làm cho bức tranh thiên nhiên ở đây hết sức quyến rũ.

Tổng thể một ngôi nhà vườn Huế thường là dãy hàng rào chè tàu hay hàng dâm bụt được tỉa xén ngay ngắn, cẩn thận trông đẹp mắt. Ở mặt sau là hàng rào, tre trúc xanh tốt. Cửa ngõ vào nhà thường bằng gạch lát, mái ngói hay bằng gỗ đơn sơ, tiếp đến là bình phong nhỏ bằng gạch hoặc bằng cây, rồi mới đến khoảnh sân, hồ sen có bông súng hay bể cạn với hòn non bộ ở trên. Cuối sân mới đến ngôi nhà chính ba gian hay năm gian, hai chái. Chung quanh ngôi nhà là vườn cây hay vườn hoa gồm có các loại hoa và cây cảnh với các thứ cây ăn quả phong phú về chủng loại của cả ba miền Bắc - Trung - Nam. Khoảnh đất còn lại ở phía sau nhà là khu vườn để trồng rau và chăn nuôi gia cầm.

Nhà vườn Huế là một tác phẩm nghệ thuật có giá trị thẩm mỹ vừa có hiệu quả kinh tế trong sự hài hòa giữa thiên nhiên và cuộc sống. Thú tiêu khiển của người Huế trong ngôi nhà vườn cũng là một nét văn hóa độc đáo. Phổ biến nhất là hòn non bộ với cảnh núi non thu nhỏ, có hang động, có chùa tháp, có suối, có thác, có người và thú vật, tượng trưng cho cảnh sinh hoạt hay sự tích lịch sử, huyền thoại, cổ tích nào đó.

Ở những nhà khá giả, trong nhà thường có bộ trường kỷ, hai bên là tủ chè, sập gụ, có những món đồ cổ quý giá...

Ngày nay, những ngôi nhà vườn cổ kính còn lại ở Huế rất ít. Đó là vườn Ân Hiên xây dựng từ năm 1895, nhà vườn Lạc Viên xây năm 1889, nhà vườn Ngọc Sơn công chúa xây khoảng năm 1920...