Chèo làng Ngò nổi tiếng từ những năm kháng chiến chống Pháp. Ngày đó, làng đã có những gánh hát nổi tiếng với những tích chèo cổ Quan Âm Thị Kính, Lưu Bình - Dương Lễ…Nhưng do hoàn cảnh kinh tế - xã hội và sự xâm lấn của dòng văn hóa - nghệ thuật giải trí hiện đại, chèo làng Ngò dần bị mai một, tưởng chừng như chỉ còn trong dĩ vãng. Tiếc nuối giá trị văn hóa truyền thống của chèo làng Ngò, người dân trong làng đã bảo nhau phục hồi lại những tiết mục chèo của cha ông, đưa chèo làng Ngò vào đời sống sinh hoạt văn hóa cộng đồng.

Làng Ngò có hơn 300 hộ dân, chủ yếu là làm ruộng nhưng khi ôn lại truyền thống hát chèo của làng, nhiều người trong số họ lại nhanh chóng biểu lộ tố chất với chất giọng đằm thắm, giản dị. Họ không có cơ hội học qua trường lớp nào, chỉ tập luyện với niềm say mê, tự hào về nghệ thuật hát chèo còn lưu giữ được qua một số người cao tuổi trong làng.

Vì là “đội chèo của nhà nông” nên từ trang phục đến nhạc cụ, âm thanh, kinh phí hoạt động đều rất hạn chế. Chị Nguyễn Thị Dòn - một diễn viên gạo cội của làng cho biết, ban đầu phục hồi lại, chiếu chèo làng Ngò gặp nhiều khó khăn về trang phục, nhạc cụ, thiết bị âm thanh. Các thành viên tham gia phải tự trang trải, âm thanh chưa có thì mượn của người trong làng để phục vụ tập luyện. Quá trình tập luyện đã thu hút người dân trong làng đến xem rất đông. Họ hát theo và góp ý, rồi dần dần tình nguyện ủng hộ chiếu chèo của làng.

Được sự cổ vũ và ủng hộ của người dân, các “diễn viên” làng như được tiếp thêm nhiệt huyết để gửi hết tâm hồn vào điệu hát chèo, quên đi những bon chen vất vả trong cuộc sống đời thường. Số thành viên tham gia vì thế cũng thêm đông. Hiện nay, chiếu chèo có hơn 40 thành viên tham gia, hết thảy đều có chung một niềm đam mê hát chèo. Chính niềm đam mê đó đã đưa những nông dân chân lấm tay bùn đến với chèo nhanh hơn để hôm nay chèo làng Ngò trở thành hạt nhân trong đời sống thường ngày ở làng quê, như lời Chủ tịch UBND xã Đức Lý, Nguyễn Thị Len cho biết: “Ở làng Ngò bây giờ, từ cụ già cho đến những em nhỏ đều thuộc một điệu hát nào đó”.

Từ bản sắc của làng, chèo làng Ngò sau khi phục hồi đã vươn xa thành những nhịp cầu văn hóa - tinh thần trong các sinh hoạt đại chúng như chương trình “Làng vui chơi làng ca hát” do Đài truyền hình Việt Nam tổ chức, Giao lưu văn nghệ Hà Nam - Lạng Sơn, Liên hoan Văn hoá - Văn nghệ truyền thống của huyện và các sự kiện: Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, 120 năm Ngày thành lập tỉnh Hà Nam, Đại hội Đảng các cấp tỉnh Hà Nam…

Bà Nguyễn Thị Len, Chủ tịch UBND xã Đức Lý cho biết: sự hồi sinh và phát triển của chèo làng Ngò có vai trò quan trọng của những “diễn viên nhà nông”. Họ chính là những người đưa giai điệu chèo ngọt ngào trở lại vùng quê tưởng chừng như ngủ yên sau những giờ lao động vất vả. Họ “truyền lửa” cho thế hệ trẻ để các em yêu chèo như yêu những điều giản dị trong cuộc sống./.