Đền Mẫu Sơn

Nhắc đến những di tích lịch sử văn hóa của huyện Sa Pa, trước hết phải nhắc đến Đền Hàng Phố. Từ Nhà thờ đá Sa Pa, thả bộ xuống chợ Sa Pa không xa là đến Đền Hàng Phố. Ngôi đền nằm bên đường Phan Xi Păng,  được lập từ cuối thế kỷ XIX, thờ Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn, vị danh tướng đời Trần 3 lần đại thắng quân Nguyên Mông xâm lược, giữ yên bờ cõi vùng biên ải địa đầu Tổ quốc ta từ ngàn năm trước. Sở dĩ ngôi đền có tên là Đền Hàng Phố vì được tọa lạc trên mỏm đồi ngay bên con phố tấp nập người qua lại, cảnh mua bán diễn ra nhộn nhịp. Bà Lưu Thị Tính (tổ 8, thị trấn Sa Pa) cho biết: Ngày Rằm, Mùng 1 đầu tháng và các dịp lễ, tết, tôi và các con, các cháu thường lên Đền Hàng Phố dâng hương để tỏ lòng tưởng nhớ đến công lao của Đức thánh Trần Hưng Đạo và các vị tướng lĩnh, anh hùng có công với nước. Ngôi đền thiêng, nhưng nếu được trùng tu khang trang và đẹp hơn, thì chắc chắn không chỉ người dân Sa Pa mà sẽ có nhiều khách du lịch đến tham quan.

Cách Đền Hàng Phố không xa là Đền Mẫu Sơn và Đền Mẫu Thượng. Hai ngôi đền này cùng thờ Công chúa Liễu Hạnh, một trong 4 vị “tứ bất tử” được nhân dân tôn vinh theo quan niệm tâm linh của người Việt Nam. Đền Mẫu Sơn nằm ở tổ 4, trung tâm thị trấn Sa Pa. Các cao niên kể lại, đền được xây dựng cách đây gần 200 năm. Năm 2013, từ nguồn kinh phí xã hội hóa, ngôi đền đã được đầu tư xây dựng đẹp đẽ, khang trang, bề thế. Từ Đền Mẫu Sơn, ngược dốc theo hướng Tây Bắc khoảng 3 km là đến Đền Mẫu Thượng, nằm ở tổ 11, thị trấn Sa Pa. Ngôi đền nằm trên địa hình cao, lưng tựa vào thế núi, mặt trông ra không gian thoáng đãng. Theo bà Phạm Thị Gái, thủ nhang Đền Mẫu Thượng thì đền này được xây dựng đã lâu, trước kia còn được gọi là Đền Máy cưa, vì nằm gần một xưởng máy cưa lớn của thực dân Pháp. Trước đây, đền bị hư hỏng nhiều, nên ít khách đến thăm. Từ năm 2002 đến nay, đền được tôn tạo lại, nên không chỉ có người dân Sa Pa mà còn có cả du khách thập phương đến dâng lễ, đông nhất là từ tháng Giêng đến tháng Bảy hằng năm. “Mong muốn của tôi là ngôi đền tiếp tục được trùng tu thật đẹp, để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, tín ngưỡng của nhân dân và du khách thập phương” - bà Gái tâm sự.

Đền Hàng Phố, Đền Mẫu Sơn, Đền Mẫu Thượng là 3 di tích lịch sử - văn hóa quan trọng của Sa Pa, đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh từ năm 2005. Thời gian qua, những di tích này đã và đang mang lại những giá trị thiết thực: Giá trị lịch sử, giá trị giáo dục truyền thống văn hóa, giá trị tâm linh đối với nhân dân địa phương và du khách khi đến Sa Pa. Tuy nhiên, để biến những di sản này thực sự trở thành động lực phát triển du lịch thì còn không ít khó khăn bởi loại hình du lịch tâm linh ở Sa Pa vẫn chưa có được “chỗ đứng” vững chắc. Ông Nguyễn Xuân Cường, Trưởng Ban Quản lý di tích huyện Sa Pa cho biết: Trước đây, những ngôi đền này đều do nhân dân xây dựng, quá trình cải tạo, sửa chữa cũng theo lối chắp vá, hiện nay chưa có quy hoạch tổng thể các di tích. Trong 3 di tích, chỉ có Đền Mẫu Sơn mới được trùng tu hoàn thành năm 2013 với nguồn vốn xã hội hóa hơn 9 tỷ đồng. Hiện nay, Đền Hàng Phố và Đền Mẫu Thượng vẫn là nhà cấp bốn, nhiều phần đã bị hư hỏng, xuống cấp, cần được sửa chữa, trùng tu để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân và du khách. Nếu không có sự đầu tư từ ngân sách nhà nước mà chỉ huy động xã hội hóa sẽ rất khó khăn…

Ông Lù Văn Khuyên, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Sa Pa cho biết: Cùng với phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, thời gian gần đây, loại hình du lịch tâm linh đang được ngành văn hóa huyện Sa Pa quan tâm. Từ năm 2012, Ban Quản lý di tích huyện Sa Pa đã được thành lập và đi vào hoạt động, góp phần quản lý, bảo vệ các di tích hiệu quả hơn. Hiện nay, huyện Sa Pa đang khảo sát tiến tới mở rộng không gian bãi đỗ xe cho Đền Mẫu Thượng, đối với Đền Hàng Phố do quỹ đất hẹp, nên khó tìm vị trí quy hoạch bãi đỗ xe cho du khách. Vấn đề trùng tu, tôn tạo hai ngôi đền này cần nguồn kinh phí lớn, trong khi đó nguồn huy động xã hội hóa lại chậm, nên cần có nhiều thời gian. Ngành văn hóa huyện Sa Pa đang tiếp tục đẩy mạnh quảng bá về giá trị của các di tích, đồng thời tuyên truyền nâng cao nhận thức của nhân dân và du khách thập phương về việc bảo vệ cảnh quan, giữ gìn vệ sinh chung cho các di tích trên, thu hút du khách đến với các di tích đông hơn.

Việc đầu tư trùng tu, sửa chữa các di tích lịch sử - văn hóa như Đền Mẫu Sơn, Đền Hàng Phố, Đền Mẫu Thượng ở Sa Pa sẽ vừa góp phần bảo tồn, gìn giữ các di tích, vừa mở ra hướng phát triển du lịch tâm linh cho Sa Pa. Hy vọng rằng, trong tương lai không xa, các di tích này sẽ trở thành điểm đến không thể thiếu của du khách trên hành trình khám phá “Thành phố trong sương”.