Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch được phát triển ở nhiều nước trên thế giới và nhiều thập kỷ trở lại đây du lịch cộng đồng phát triển mạnh mẽ ở Việt Nam. Chủ yếu tập trung  tại những  nơi có điểm du lịch hấp dẫn hoặc nơi có truyền thống, làng nghề đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc..

Tại Khu du lịch Hồ Ba Bể (Bắc Kạn) người dân địa phương đã và đang phát triển lợi thế của du lịch cộng đồng gắn với phát triển du lịch sinh thái. Ban đầu là các dịch vụ tự phát của một số gia đình phục vụ nhu cầu lưu trú và ăn uống của du khách những dịp du lịch Ba Bể vào mùa cao điểm tại bản Pác Ngòi - ven hồ Ba Bể.

Được sự quan tâm và tạo điều kiện của Chính quyền địa phương, người dân tại bản đã được tham gia các lớp tập huấn,  học tập kinh nghiệm tại các địa phương có thế mạnh về du lịch cộng đồng, đã tạo điều kiện cho du lịch cộng đồng của Bắc Kạn khởi sắc và phát triển. Bản Pác Ngòi đã trở thành điểm đến hấp dẫn với du khách trong nước và Quốc tế.

Đến với bản văn hóa du lịch cộng đồng thôn Pác Ngòi (một bản cổ của dân tộc Tày) du khách sẽ được tìm hiểu bản sắc văn hóa,  phong tục tập quán và hòa mình vào các làn điệu dân ca miền núi như hát then, si, lượn, múa khèn; tham gia lễ hội mùa xuân của các bản làng vào dịp tháng giêng âm lịch với các trò chơi dân gian độc đáo như: Tung còn, đua thuyền độc mộc, múa võ dân tộc, bắn cung, bắn nỏ, đi cà kheo, bịt mắt bắt dê và thưởng thức các món ăn truyền thống của người tày như: Cá trứng nướng, Cá chép hồ Ba Bể, Lợn bản quay, Tép chua Ba Bể, Thịt lợn hun khói, Gà ta,  măng nứa, rau rừng và rượu ngô men lá. 

Hiện nay bản Pác Ngòi có 95 hộ, trong đó có 20 hộ kinh doanh nhà nghỉ (homestay) và tại đây đã thành lập được 02 đội văn nghệ thường xuyên phục vụ du khách khi họ có nhu cầu. Mỗi đội có từ 10 đến 20 người. Nhờ đó đã duy trì và lưu giữ được những nét văn hóa đặc sắc của địa phương, thu hút đông đảo khách tham quan du lịch.

Du lịch cộng đồng phát triển tại Ba Bể trong những năm qua đã đóng góp tích cực vào việc chuyển dịch cơ cấu lao động,  xóa đói giảm nghèo, tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân nơi đây được kinh doanh du lịch tại chính ngôi nhà của mình, mảnh đất mình đang sinh sống; đồng thời người dân cũng được giao lưu học hỏi, tiếp thu những giá trị văn hóa của các vùng miền, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, cảnh quan du lịch, bảo tồn các di tích lịch sử, văn hóa của dân tộc mình để từ đó phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.

Tuy nhiên, do thiếu vốn, đầu tư chưa được quy mô và khoa học, trình độ ngoại ngữ, kiến thức văn hóa còn  hạn chế nên du lịch cộng đồng tại Ba Bể chưa thực sự phát huy được hết thế mạnh của vùng “ Nơi áo chàm Hồ xanh Ba Bể”. Nếu được ưu tiên hơn nữa và được quan tâm đúng mức, du lịch cộng đồng không chỉ có tác động tích cực đến sự phát triển du lịch ở Ba Bể nói riêng mà sẽ đóng góp lớn cho sự phát triển chung của ngành du lịch Bắc Kạn./.