Lễ cắt tóc và lễ xỏ tai cho trẻ nhỏ của người M’nông, Đắk Nông

Theo phong tục của người M’nông ở Đắk Nông, khi đứa trẻ vừa tròn một năm tuổi, cha mẹ đứa trẻ sẽ tiến hành làm hai nghi lễ rất quan trọng là: lễ cắt tóc và lễ xỏ tai cho con mình, nhằm cầu mong cho con mình mau chóng khôn lớn, trưởng thành.

Để làm lễ cắt tóc cho con mình, người cha của đứa trẻ buộc một ché rượu, làm một con gà trống choai, chuẩn bị một tô cơm, một tô canh, một tô tiết gà pha rượu, tất cả được đựng trong một cái nia, đặt bên ché rượu, cạnh bếp lửa, ngay dưới kho lúa của nhà mình.

Vào lễ, người cha khấn các vị thần linh, tổ tiên, ông bà xin phép được cắt tóc cho con mình. Sau đó, người cha dùng dao sắc cắt bỏ những sợi tóc tơ trên đầu của đứa trẻ có từ khi mới sinh ra. Như thế, từ nay tóc đứa trẻ mọc lên mới là tóc đã trưởng thành. Những sợi tóc tơ được cắt ra, không được vứt bỏ mà phải cất trong một ống tre có nắp đậy. Ống đựng nhau, rốn của đứa trẻ, con dao cắt rốn và xâu cờm đỏ đeo cổ dùng trong lễ mở mắt cho đứa trẻ, phải được gìn giữ hết sức cẩn thận cho đến cuối đời của một đời người.

Cha mẹ sẽ làm lễ xỏ tai khi đứa trẻ vừa tròn ba tuổi. Đây nghi lễ bắt buộc của người M’nông. Việc xỏ tai để chứng tỏ đứa trẻ đã bước vào giai đoạn mới của cuộc đời.

Để làm lễ xỏ tai cho con mình, người cha buộc một ché rượu, làm một con gà trống choai (luộc chín), chuẩn bị một tô cơm nếp, một tô canh, một tô tiết gà pha rượu, tất cả được đựng trong một cái nia, đặt cạnh ché rượu, gần bếp lửa, ngay phía dưới kho lúa của nhà mình. Vào lễ, người cha khấn các vị thần linh, tổ tiên, ông bà, xin phép được xỏ tai cho con mình và cầu mong các vị thần linh, tổ tiên, ông bà phù hộ cho đứa trẻ sau lễ xỏ tai, ăn khỏe, ngủ ngon, chóng lớn, mau trưởng thành. Khấn xong, người cha cầm vòng đồng đặt bên tai ché rượu lễ, rồi hơ phần tiếp giáp giữa hai đầu vòng đồng vào ngọn đèn sáp và đeo vào hai dái tai đứa trẻ mỗi bên một chiếc.

Làm xong nghi thức xỏ tai, cha mẹ đứa trẻ để nguyên vòng đồng như vậy, cho đến ba ngày sau dái tai của đứa trẻ mới được xuyên thành lỗ. Người M’nông tin rằng việc xỏ tai cho đứa trẻ lên ba sẽ làm cho hồn của nó vui, vì từ nay đứa trẻ có thể đeo chiếc vòng tai làm bằng ngà voi như người lớn.

Người M’nông quan niệm, nếu đứa trẻ lên ba mà cha mẹ nó không làm lễ xỏ tai, thì hồn của nó sẽ buồn mà bỏ về bon Phan (làng ma của tổ tiên, ông bà). Vì vậy, lễ xỏ tai là một nghi thức vô cùng quan trọng, nó quyết định sự sống còn của đứa trẻ, để tiếp tục khôn lớn, trưởng thành.

Lễ cắt tóc và xỏ tai cho trẻ sơ sinh của người M’nông ở Đắk Nông là một phong tục đẹp, hiếm thấy ở các dân tộc khác. Nó đề cao vai trò trách nhiệm của cha mẹ đối với tương lai con cái mình, nghĩa là quan tâm đến sức khỏe, trí tuệ của thế hệ trẻ, những người chủ tương lai của gia đình và cộng đồng./.