Lễ hội Bà Chúa Muối, tỉnh Thái Bình
Lễ hội Bà Chúa Muối nhằm tưởng nhớ công ơn vị Phúc thần của làng Quang Lang; là sinh hoạt văn hóa truyền thống với trò diễn dân gian vô cùng độc đáo - tục rước Đùng. Bà Chúa Muối tên thật là Nguyễn Thị Nguyệt Ảnh, sinh năm Canh Thìn (1280) tại trang Quang Lang, huyện Thụy Vân, phủ Thái Bình trong một gia đình làm nghề muối, được tuyển vào cung rồi trở thành Đệ Tam Cung phi của vua Trần Anh Tông. Nhưng, chốn Hậu cung xưa nay vốn không ít chuyện thị phi khiến Tam phi gặp tai oan, bị kẻ gian hãm hại và không sinh nở được mà lâm bệnh. Vua Trần Anh Tông quyết định đưa bà về quê ngoại, với hi vọng sẽ giúp bà khỏi bệnh. Một chiều nọ, lũ trẻ con lấy bồ cỏ làm người nộm chơi đùa, bà nhìn thấy cười lên và thoát trần (ngày 14 tháng Tư năm Mậu Tuất). Nhà vua hay tin vô cùng thương xót, sắc phong cho bà làm Phúc thần và cho nhân dân lập đền thờ phụng mang tên Đền thờ Bà Chúa Muối, thuộc quần thể di tích chùa Hưng Quốc.
Hàng năm, cứ đến ngày 12 – 13 tháng Tư, dân làng Quang Lang lại làm lễ dâng hương, trang trí kiệu và làm hình nộm chuẩn bị cho lễ rước. Vào ngày 14 tháng Tư, dân làng Quang Lang lại tổ chức lễ hội Bà Chúa Muối. Trong dịp này, người dân làm những hình nộm ông Đùng bà Đà nhằm diễn lại tích trò xưa trẻ con chơi đùa hầu bà. Khi trình diễn, những người điều khiển cho các hình nộm lúc nghiêng ngả, lúc quay vào nhau thật nhuần nhuyễn, uyển chuyển thể hiện cho ước vọng sinh sôi, nảy nở, mong nhiều hoa trái của dân làng. Đoàn người nhộn nhịp vừa đi rước, vừa xướng vang những câu ca chúc tụng công đức Bà Chúa Muối. Sau khi đi hết một vòng quanh làng, các ông Đùng bà Đà quay trở lại cửa đền, để chuẩn bị cho nghi thức phá Đùng. Tại đây, dân làng xô nhau vào để lấy một nan tre trên thân hình nộm các ông Đùng bà Đà với quan niệm: ai lấy được một nan tre thì cả năm sẽ được nhiều may mắn trong cuộc sống.
Trải qua hàng trăm năm, lễ hội Bà Chúa Muối và tục rước ông Đùng bà Đà vẫn giữ nguyên được bản sắc vốn có, thể hiện lòng thành kính đối với Bà Chúa, đồng thời, là nơi gửi gắm bao ước vọng của dân làng muối về sự sinh sôi, nảy nở./.
