Đến với Lào Cai, hình ảnh dễ lưu lại trong ký ức của du khách là các bản làng với những ngôi nhà trình tường trông xa như những cây nấm khổng lồ ẩn hiện trong sương mù của vùng cao Ý Tý, hay những bản làng của người Mông vùng cao Bắc Hà, Si Ma Cai. Cũng là lối trình tường đất nhưng mỗi tộc người lại có những kiến trúc độc đáo khác nhau, mang bản sắc cũng như quan niệm riêng của dân tộc mình.

Đến với những bản làng vắt vẻo nằm tít trên đỉnh núi, nơi cứ ngỡ "với tay là chạm tới trời xanh" ấy, có những con người quanh năm vẫn bám trụ sinh sống và gìn giữ những bản sắc riêng của dân tộc. Những lễ hội cầu mùa, hội hát qua làng, lễ hội xuống đồng đầu năm mới… tất cả như hội tụ những tinh hoa, cốt cách của người vùng cao, làm nên bản sắc riêng với những giá trị văn hoá độc đáo. Mỗi bản làng có những hương ước, quy ước riêng, nhưng tựu chung lại đều là những nét đẹp trong các nghi lễ văn hoá cũng như tín ngưỡng của mỗi thành phần dân tộc. Điển hình như các phong tục bảo vệ rừng đầu nguồn, rừng cấm, lễ hội rước nước, lễ cấp sắc cho con trai đến tuổi trưởng thành, hay nghi lễ nhận bố mẹ nuôi… Nếu lên vùng cao vào đúng mùa lễ hội, du khách sẽ được khám phá những phong tục độc đáo, đặc sắc như thế.

Không chỉ vậy, vài năm trở lại đây, những bản làng văn hoá còn được đưa vào gìn giữ và khai thác phục vụ hoạt động du lịch. Những tour du lịch "Khám phá nét đẹp văn hoá bản làng" đã trở nên hấp dẫn đối với các Công ty lữ hành. Với hình thức "trackking tour" du khách vừa tản bộ, vừa khám phá cảnh sắc thiên nhiên, đắm mình trong những nét văn hoá độc đáo của mỗi dân tộc và cuộc sống sinh hoạt, lao động sản xuất thường nhật rất bình dị của họ. Bên những ngôi nhà trình tường đất của đồng bào Hà Nhì, Mông, Nùng nơi vùng cao hay những nếp nhà sàn của người Tày ở Văn Bàn, Bảo Yên là những vườn rau nhỏ, chiếc lu chứa nước và chiếc sào phơi váy áo thổ cẩm rực rỡ như điểm tô thêm nét văn hoá rất đời thường mà gần gũi… Tiếp nữa, khi vào thăm những bản làng làm nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, nấu rượu ngô, rượu thóc, rèn đúc nông cụ, chạm khắc bạc làm đồ trang sức… sẽ thấy người dân vùng cao rất cần mẫn trong lao động, sáng tạo ra những sản phẩm độc đáo từ chính bàn tay lao động mà không cần đến những phương tiện khoa học kỹ thuật hiện đại nào hỗ trợ. Đặc biệt, dừng chân bất cứ nơi nào, du khách đều có cơ hội được thưởng thức những món ẩm thực dân dã mang đậm hương vị của vùng cao để rồi không muốn rời chân và cứ muốn lưu lại mãi nơi đây, muốn đi tận cùng để khám phá hết những bí ẩn hấp dẫn trong nét văn hoá của bản làng ở Lào Cai. Thế nhưng càng khám phá càng nhận ra cái mênh mông vô tận của văn hoá bản làng vùng cao, chả thế mà đã có bao nhiêu nhà nghiên cứu, sưu tầm mê say miệt mài bao nhiêu năm nay mà vẫn tìm ra được những điều mới lạ, cuốn hút đến không thể phủ nhận.