Một góc cây nêu trong nhà sàn của già làng Ama Hrin tại buôn AKõ Dhông.

Akõ Dhông trong tiếng Ê Đê: “Akõ” có nghĩa là đầu nguồn, “Dhông” là “suối”. Akõ Dhông là “đầu nguồn của con suối”. Sở dĩ buôn này mang cái tên độc đáo như vậy bởi địa hình của buôn nằm ngay tại đầu nguồn của con suối Ea Nuôl. Ngoài ra, buôn còn có nhiều tên gọi khác như buôn Akõ Thôn, buôn Cô Thôn, buôn Akô D’hông, buôn Nhà Ngói.

Đến AKõ Dhông, du khách cùng hòa mình vào cuộc sống dân dã đậm chất truyền thống của người bản địa nơi đây và thưởng thức hương vị ẩm thực của người dân tộc Ê Đê là điều mà khách du lịch vô cùng thích thú. Đặc biệt, ở AKõ Dhông, chính là giao lưu văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên cùng với các nghệ nhân và thưởng thức những bài ca của núi rừng đại ngàn hoang dã, thả hồn vào các điệu múa của các cô gái Ê Đê xinh đẹp bên những ngọn lửa bập bùng trong màn đêm huyền diệu.

Những ngôi nhà sàn được thiết kế công phu và giàu chất truyền thống của người dân tộc Ê Đê với những chiếc cột cổng có hình dạng của bầu ngực và hai chiếc sừng dài nhọn sắc bén nhằm khẳng định vị thế và sức mạnh của người phụ nữ trong gia đình. Chiếc cầu thang cũng là biểu tượng rất quan trọng và linh thiêng của người Ê Đê vì đó là vật đầu tiên mà tất cả mọi người cần phải bước lên nó để đi. Với điểm đặc biệt là chiếc cầu thang với bộ ngực của người phụ nữ, phía trên là hình trăng khuyết. Đây là biểu tượng thể hiện sự chung thủy và trong trắng của người phụ nữ chủ hộ trong gia đình.

Bên cạnh đó, một trong những biểu tượng độc đáo ở các buôn làng người dân tộc Ê Đê chính là tượng nhà mồ, một trong những nét đẹp truyền thống độc đáo trong tín ngưỡng thờ cúng của người dân tộc ở Tây Nguyên nói chung trong đó có người Ê Đê. Người Ê Đê quan niệm rằng, khi người ta chết đi họ sẽ trở về với núi rừng, họ sẽ qua một thế giới tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, khi chết đi linh hồn họ vẫn còn quanh quẩn và sống bình thường như những ngày họ chưa chết ở thế giới mới. Chính vì vậy, tượng nhà mồ chính là bức tượng mà người sống khắc ra hình thù hình dáng của người đã mất, để hi vọng họ sẽ ở mãi bên những người còn sống.

Tượng nhà mồ, nét truyền thống độc đáo trong tín ngưỡng thờ cúng của người Ê Đê

Vào phía bên trong nhà sàn, hình ảnh đầu tiên chính là bếp lửa nằm một bên hông cửa ra vào và nằm hướng vào phía mặt trời. Bếp lửa chính là linh hồn của ngôi nhà. Người Ê Đê có phong tục ngồi quanh bếp lửa để trò chuyện, tiếp khách, họ tôn trọng và coi lửa như một vị thần có linh hồn, là nguồn sáng của căn nhà và là thứ tạo nên sự ấm áp cho gia đình.

Một vật không thể thiếu trong kiến trúc ngôi nhà cũng như vật tế thần của người Ê Đê chính là cây nêu. Người Ê Đê cho rằng, cây nêu là cầu nối tâm linh giữa con người và các vị thần, chính vì vậy nó có một vị trí rất quan trọng đặc biệt là trong lễ hội và các buổi cúng tế thần linh. Ngoài ra, cây nêu cũng là nơi kết nối giữa con cháu và ông bà đã mất trong gia đình. Với người Tây Nguyên, cây nêu càng cao càng đẹp thì càng linh thiêng và có nhiều ý nghĩa, con người sẽ được Yàng (trời) phù hộ và bảo vệ.

Để khám phá và hiểu hơn về giá trị văn hóa tâm linh độc đáo của người Ê Đê, du khách hãy một lần đến Đắk Lắk và ghé thăm buôn Akõ Dhông.         

Phước quang