Nghệ An: Bảo tồn dân ca, nhạc cụ các dân tộc thiểu số ở huyện Con Cuông
Cùng với dòng chảy của thời gian, sự phát triển của xã hội hiện đại, văn hóa các dân tộc không chỉ khép kín, trong cộng đồng, tộc người, vùng miền… mà có sự giao thoa giữa các nền văn hóa. Văn hóa Thái nói riêng, văn hóa đồng bào các dân tộc khác nói chung đều chịu ảnh hưởng, tác động của văn hóa phương Tây, một số thanh niên miền núi không mấy gắn bó với nền văn hóa cội nguồn, bị cuốn hút bởi những trò chơi giải trí thiếu lành mạnh từ văn hóa ngoài luồng. Hơn nữa, chương trình sinh hoạt Đoàn, hội, đội… vắng bóng các tiết mục hát dân ca Thái và các loại nhạc cụ dân tộc, bởi vậy mà cội nguồn văn hóa truyền thống có nguy cơ bị mai một.
Thực hiện nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về “xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc” nhằm khơi dậy, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc, từ đầu năm 2008 đến nay, huyện Con Cuông đã thành lập các câu lạc bộ nhạc cụ dân tộc, dân ca Thái ở các xã Môn Sơn, Bồng Khê, Yên Khê, Lạng Khê… Thành viên của câu lạc bộ là những nghệ nhân cao tuổi và hội viên hội phụ nữ có năng khiếu thể hiện các làn điệu dân ca, dân vũ cổ. Các thành viên hoạt động trên cơ sở tự nguyện. Điều đó chứng tỏ phong trào gìn giữ các thể loại âm nhạc dân ca dân tộc ở huyện Con Cuông, đang được khôi phục dần theo chiều hướng tích cực.
Nghệ nhân Lương Văn Quy 58 tuổi, dân tộc Thái là người luôn say mê với cây đàn xi xo và những bài hát, điệu múa Thái. Những điệu múa, bài hát và các loại nhạc cụ dân ca, dân tộc Thái được ông sưu tầm, lưu giữ và truyền dạy lại cho các con, các cháu, làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần.
Con Cuông, Nghệ An là mảnh đất có bề dày truyền thống văn hóa vật thể, phi vật thể của đồng bào như: Truyện dân gian, truyện cổ tích, trường ca, những làn điệu dân ca khắp, xuối, nhuôn… cùng các nhạc cụ như: khèn, bè, pí, xi xa lo, boong bu, tập tính… được sáng tạo trong lao động, sinh hoạt lễ hội dân gian của đồng bào Thái, thể hiện nếp sống văn hóa, tâm linh và văn hóa cộng đồng.
Cùng với dòng chảy của thời gian, sự phát triển của xã hội hiện đại, văn hóa các dân tộc không chỉ khép kín, trong cộng đồng, tộc người, vùng miền… mà có sự giao thoa giữa các nền văn hóa. Văn hóa Thái nói riêng, văn hóa đồng bào các dân tộc khác nói chung đều chịu ảnh hưởng, tác động của văn hóa phương Tây, một số thanh niên miền núi không mấy gắn bó với nền văn hóa cội nguồn, bị cuốn hút bởi những trò chơi giải trí thiếu lành mạnh từ văn hóa ngoài luồng. Hơn nữa, chương trình sinh hoạt Đoàn, hội, đội… vắng bóng các tiết mục hát dân ca Thái và các loại nhạc cụ dân tộc, bởi vậy mà cội nguồn văn hóa truyền thống có nguy cơ bị mai một.
Thực hiện nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về “xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc” nhằm khơi dậy, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc, từ đầu năm 2008 đến nay, huyện Con Cuông đã thành lập các câu lạc bộ nhạc cụ dân tộc, dân ca Thái ở các xã Môn Sơn, Bồng Khê, Yên Khê, Lạng Khê… Thành viên của câu lạc bộ là những nghệ nhân cao tuổi và hội viên hội phụ nữ có năng khiếu thể hiện các làn điệu dân ca, dân vũ cổ. Các thành viên hoạt động trên cơ sở tự nguyện. Điều đó chứng tỏ phong trào gìn giữ các thể loại âm nhạc dân ca dân tộc ở huyện Con Cuông, đang được khôi phục dần theo chiều hướng tích cực.
Nghệ nhân Lương Văn Quy 58 tuổi, dân tộc Thái là người luôn say mê với cây đàn xi xo và những bài hát, điệu múa Thái. Những điệu múa, bài hát và các loại nhạc cụ dân ca, dân tộc Thái được ông sưu tầm, lưu giữ và truyền dạy lại cho các con, các cháu, làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần.
Điều đáng nói ở đây, các câu lạc bộ được thành lập ra còn gặp nhiều khó khăn như: Người biết chế tạo các loại nhạc cụ dân tộc, hoặc thể hiện các làn điệu lăm, khắp, xuôi, nhuôn ngày càng ít, các nghệ nhân tuổi càng cao, trí nhớ càng kém, nên việc truyền đạt có phần hạn chế. Ngoài ra, câu lạc bộ chưa thu hút được các bạn trẻ tham gia sinh hoạt, bởi cả vấn đề kinh phí và cả thời gian. Trong những năm gần đây, huyện Con Cuông đã cố gắng khơi dậy, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các dân tộc thiểu số, qua các phong trào sinh hoạt, thi hội diễn văn hóa, văn nghệ dân gian, múa hát dân ca, diễn tấu các nhạc cụ dân tộc, các chương trình văn nghệ quần chúng, mang tính cộng đồng cao, có tác động vào công cuộc xây dựng bản làng văn hóa, thực hiện nếp sống mới trên quê hương Con Cuông thêm phong phú.