Quảng Trị: Tôn tạo di tích quốc gia đình làng Câu Nhi
Đình làng Câu Nhi xưa là ngôi đình lớn và đẹp có tiếng khắp vùng. Theo các cụ cao niên thì ngôi đình đầu tiên được dựng lên ở khu đất có tên gọi là Cồn Đình vào khoảng những năm đầu thời Lê sơ (1428-1443). Đến thời Tây Sơn, đình được chuyển đến khu vực đầu làng, ở ngã ba sông (tại địa điểm hiện nay).
Kiến trúc của ngôi đình được xây dựng là một ngôi nhà rường rộng 5 gian 2 chái. Bộ khung gỗ có kết cấu vững chãi, các cột cái bằng gỗ lim có đường kính hơn 0,5m, những cột khác bằng gỗ mít to một người ôm không xuể; bộ mái lợp bằng ngói liệt; xung quanh đại đình có tường gạch che chắn ba mặt.
Năm 1950, ngôi đình đã bị giặc Pháp đốt cháy, khói lửa nghi ngút, sau 1 tuần mới cháy trụi hoàn toàn. Do số lượng gỗ đã sử dụng để xây dựng ngôi đình rất lớn, vào năm 1955, các vị tộc trưởng, các bô lão trong làng và nhân dân đã quyên góp tiền của để tôn tạo lại ngôi đình, nhưng do không có đủ vật lực nên diện tích ngôi đình phải thu hẹp và diện mạo kiến trúc cũng bị thay đổi. Đó là hai nếp nhà song ngang theo kiểu chữ nhị làm theo lối nhà rường 3 gian 2 chái. Phía trước là tiền đường, phía sau là chính điện.
Trong kháng chiến chống Mỹ, đình làng bị bom đạn tàn phá nặng nề. Đình làng đã trải qua hai lần trùng tu vào các năm 1967 và 1985.
Đình hiện nay là 1 ngôi nhà 3 gian, quy mô nhỏ, ba phía xây tường gạch, mặt trước lắp hệ thống cửa "Thượng song hạ bản". Bên trong đình thờ Thần Hoàng và các vị tiền khai khẩn, khai canh, thuỷ tổ 12 họ tộc. Hàng năm, ở đình làng Câu Nhi tổ chức lễ cầu an vào những ngày đầu năm, lễ tế ngài khai khẩn Bùi Trành vào ngày mồng 2 tháng 7 âm lịch, lễ tế tại khu Văn Thánh vào các ngày của tháng 2 hoặc tháng 8.
Trong tiến trình lịch sử, đình làng là nơi diễn ra nhiều sự kiện gắn với làng Câu Nhi và vùng đất Hải Lăng, Quảng Trị. Dưới thời Mạc (1527-1592), nhân dân Câu Nhi do quan tướng địa phương Hoàng Bôi lãnh đạo đã dùng đình làng làm nơi hội họp, rèn luyện võ nghệ, tích trữ lương thực. Các cuộc khởi nghĩa Hoàng Bôi đã để lại những dấu ấn lịch sử trên vùng đất Ô Lâu. Trong kháng chiến chống Pháp, đình làng là trụ sở của Ủy ban hành chính kháng chiến xã Hải Tân. Nơi đây lần đầu tiên người dân bên bờ sông Ô Lâu được cầm lá phiếu bầu Quốc hội khóa I, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với tư cách là người dân làm chủ....
Ông Cáp Xuân Tá, Trưởng phòng Văn hoá - Thể thao và Du lịch huyện Hải Lăng cho biết: "Sau khi được xếp hạng di tích cấp quốc gia, năm 2005, UBND huyện đã tiến hành lập dự án đầu tư tôn tạo đình làng Câu Nhi. Thời gian 5 năm chuẩn bị, qua nhiều lần chỉnh sửa, có sự tham gia của các ngành chức năng ở tỉnh, huyện, chính quyền địa phương, hội đồng tộc trưởng làng Câu Nhi, sự phối hợp của Công ty cổ phần Tư vấn Thừa Thiên - Huế, ngày 31/8, dự án đã được UBND tỉnh phê duyệt với tinh thần: Bảo vệ được yếu tố gốc của di tích theo Luật Di sản, nguồn vốn phù hợp và thực hiện theo hướng xã hội hóa"...
Có thể nói, việc tiến hành tôn tạo di tích quốc gia đình làng Câu Nhi là một việc làm hết sức cần thiết, thể hiện đạo lý hướng về cội nguồn của người Việt Nam, phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa, góp phần giáo dục truyền thống "Uống nước nhớ nguồn", nâng cao lòng tự hào dân tộc, tình yêu quê hương, đất nước.
